معرفی بمب افکن استراتژیک توپولف ۱۶۰ روسیه

توپولف-۱۶۰ (به روسی: Туполев Ту-160) (نام ناتو: بلک‌جک Blackjack) بمب‌افکن استراتژیک مافوق صوت ساخت شرکت توپولف در کشور روسیه(شوروی) است. این بمب‌افکن تا حدی از خصوصیات پنهان‌کاری شامل کاهش نیمرخ راداری و بازتاب گرمایی برخوردار است و به طور کلی قابل مقایسه با بمب‌افکن آمریکایی بی-۱ لنسر است در حالی که ابعاد آن بزرگتر است و ظرفیت حمل مهمات بیشتری دارد. این بمب افکن دارای قابلیت حمل بمب هسته‌ای و متعارف می‌باشد و آخرین بمب افکن استراتژیک ساخت شوروی است که بزرگترین هواپیمای جنگی، بزرگترین هواپیمای مافوق صوت و بزرگترین هواپیما با قابلیت بال متغیری است که تاکنون ساخته شده‌است. تاکنون ۳۵ عدد از این بمب‌افکن ساخته شده و تولید این بمب افکن که در دوران شوروی آغاز شد هنوز در روسیه ادامه دارد. نیروی هوایی روسیه هم اکنون ۱۶ فروند توپولف-۱۶۰ را در خدمت رسمی خود دارد.

هواپیمای بمب افکن سوپرسونیک استراتژیک توپولف ۱۶۰ طی سالهای ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۲ توسط مجتمع پژوهشی و مهندسی هواپیمایی توپولف در مسکو و در مجموعه هواپیماسازی «گاربونف» کازانمستقر در تاتارستان در دست تولید بود. اما یک فروند نیز در ماه مه سال ۲۰۰۰ میلادی به نیروی هوایی روسیه تحویل داده شد. البته نیروی هوایی اوکراین این هواپیما را در سال ۲۰۰۱ از خدمت خارج کرد. توپولف-۱۶۰ توانایی انجام ماموریت‌های محوله در تمامی شرایط آب و هوایی و روز و شب را برخوردار می‌باشد.

توپولف-۱۶۰ در دوران جنگ سرد به عنوان پاسخی به پروژه بمب افکن بی-۱ لنسر آمریکا و با مأموریت اصلی شلیک موشک‌های کروز هواپایه طراحی و تولید شد. توپولف تی یو ۱۶۰ بلک جک امروزه سنگین وزن‌ترین و از نظر توان حمل مهمات قدرتمندترین بمب افکن حال حاضر دنیاست. این هواپیما به علت توانایی مانور بالا و رنگ سفید آن به درنای سفید معروف است.

دو فروند از توپولف-۱۶۰ برای انجام پرواز آزمایشی ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۸ وارد ونزوئلا شد. از این بمب افکن‌ها تحت عنوان میراث‌های جنگ سرد نام برده شده است.

سازه بدنه بر مبنای یک تیر تیتانیومی است که بطور کل همه اعضای اصلی این پرنده به این تیر تیتانیومی متصل می‌باشند. توپولف-۱۶۰ آخرین هواپیمای دارای سیستم بال متغیر است که تاکنون ساخته شده‌است و این ویژگی برای برای پرواز بهتر در سرعت‌های مختلف در آن به کار رفته است. سیستم کامپیوتری هواپمیا بنابر سرعت موجود میزان به عقب رفتگی بال را تنظیم می‌نماید. بال‌های متغیر این هواپیما کلاً می‌تواند در سه حالت ۲۰ درجه برای فرود، ۳۵ درجه برای پرواز کروز یا گشت زنی‌عادی در آسمان و ۶۵ درجه برای پرواز در سرعت‌های مافوق صوت قرار گیرد.

در حالتی که بال‌ها کاملاً به عقب برگشته‌اند، از سطح داخلی بال‌ها فلپ‌هایی به صورت عمودی روی هر بال بلند می‌شوند که نقش ایجاد ثبات را در سرعت‌های بالا ایفا می‌کنند. همچنین در امتداد جلو و عقب این چرخ‌ها محفظه‌های حمل تسلیحات در خط میانی وسط هواپیما تعبیه شده است. در انتهای مخروطی دم هواپیما، چترهای فرود آن قرار داده شده‌اند که به کاهش سرعت در هنگام فرود کمک می‌کنند. برد عملیاتی هواپیما ۱۴۰۰۰ کیلومتر و سقف پرواز آن در ارتفاع ۱۶۰۰۰ متر و حداکثر سرعت این هواپیما در ارتفاع بالا ۲۰۰۰ کیلومتر بر ساعت و در ارتفاع پایین ۱۰۳۰ کیلومتر می‌باشد.

ارابه فرود این هواپیما شامل یک ارابه دو چرخی در دماغه یا جلوی هواپیما و دو ارابه شش چرخی در دو جفت، در میان موتورها و یک چتر ترمز می‌باشد. این بمب افکن مجهز به سیستم سوختگیری هوایی است که برای انجام عملیات سوخت گیری هوا به هوا با دقت بیشتر، لوله سوخت گیری در جلوی شیشه خلبانان قرار گرفته که عمل سوخت گیری را به مراتب ساده تر می‌سازد که در شرایط عادی لوله سوخت گیری در نوک بدنه در جلوی کابین خلبان جمع می‌شود. ظرفیت سوخت گیری این هواپیما ۱۶۰ تن می‌باشد. توپولف-۱۶۰ برای برخاستن به یک باند ۳۰۵۰ متری نیاز دارد.

خدمه پروازی توپولف ۱۶۰ شامل ۴ نفر است یک افسر خلبان و یک افسر کمک خلبان و یک افسر مهندس پرواز و یک افسر مسئول تسلیحات است. که هر چهار نفر به صندلیهای پرتاب شونده صفر/صفر (سرعت صفر/ارتفاع صفر) مجهز هستند که می‌توانند با ایمنی کامل در همه ارتفاعات و سرعتهای پروازی حتی در زمان استقرار هواپیما بر روی باند اقدام به خروج اضطراری یا همان ایجکت نمایند. بر خلاف سایر بمب افکن‌های سنگین دیگر که از یوک و فرمان استفاده می‌کنند، این بمب افکن همچون جنگنده‌ها یک دسته فرمان برای کنترل هواپیما توسط خلبان دارد.

این هواپیما برای تامین قدرت خود از چهار موتور توربوفن NK-۳۲ مجهز به پس‌سوز بهره می‌جوید که هرکدام از این موتورها رانشی برابر با ۲۵۰۰۰ کیلوگرم تولید می‌کند. موتورها در دو غلاف زیر بالها قرار گرفته‌اند و دارای ورودی‌های هوای متغیر هستند.

این هواپیما قابلیت حمل موشک کروز استراتژیک کااچ-۵۵ با برد ۳۰۰۰ کیلومتر (که در غرب و ناتو به آاس-۱۵ کنت معروف است) را دارد و تا ۱۲ فروند از این موشک (یعنی در هر محفظه ۶ فروند ) قابل حمل است.

توپولوف ۱۶۰ بلک جک می‌تواند جنگ‌افزارهای هسته‌ای و متعارف شامل موشکهای دوربرد هسته‌ای را حمل نماید. این هواپیما برای دفاع از خود به موشک‌های حرارت‌یاب و سیستم‌های مغشوش کننده رادار و پرتاب‌کننده شراره‌های گمراه‌کننده موشک حرارتی مجهز شده‌است. همچنین امکان حمل موشک کاچ-۱۵پی (نام ناتو: آاس-۱۶) با برد ۲۰۰ کیلومتر وجود دارد که می‌تواند به یک کلاهک اتمی یا متعارف ۲۵۰ کیلوگرمی مجهز شود. ظرفیت نهایی این بمب افکن ۴۰ تن بمب یا موشک می‌باشد.

این هواپیما از سیستم کنترل با فرامین الکتریکی (FBW)استفاده می‌کند. در این هواپیما از کامپیوتر استفاده بسیاری شده و این بمب افکن از یک سیستم هدفگیری یکپارچه و سیستم ضد جنگ الکترونیکی و کنترل خودکار سود می‌جوید. در دماغه این هواپیما، سیستم رادارای آبزور K قرار گرفته است که از آن هم برای اسکن آسمان و همینطور برای بررسی و مطالعه اهداف زمینی استفاده می‌شود. همچنین در دماغه رادار سپوکا نیز برای بررسی سطح زمین هنگام پرواز سینه مال یا بسیار نزدیک به زمین و در ارتفاعات پایین نیز تدارک دیده شده است. برای هدایت موشک‌ها، از سیستم پیشرفته راداری ناوبری/حمله اختاپوس که هم برای هدایت هواپیما و هم به منظور هدایت سلاح‌ها به کار برده می‌شود، استفاده می‌شود. این سیستم اطلاعات و مختصات محوری لازم را برای موشک‌های کروز شلیک شده به خوبی فراهم می‌آورد. همچنین این سیستم نقشه‌ای دیجیتالی را از سطح زمین قبل از پرتاب موشک به آن تحویل می‌دهد که عمل هدایت را دقیق تر می‌کند.

 انواع هواپیمای  , توپولف , توپولف 160 , توپولف 16 , توپولف 204 , توپولف 144 , توپولف ۱۵۴ , توپولف 22 , توپولف ۹۵ , توپولف 95 , توپولف 214 تا کنون ساخته شده است.

با انجام عملیات ارتقاء بر روی این هواپیما، انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ در خدمت باقی‌مانده و پرواز نمایند.