با سلام خدمت شما همراهان همیشگی میلیتاری نیوز با معرفی سامانه پدافندی باور 373 ساخت ایران در خدمت تون هستیم

با ما همراه باشید….

سامانه موشکی برد بلند باور373 یک سلاح پدافند هوایی زمین‌پایه است که در کلاس برد و ارتفاع بلند جای گرفته و طراحی آن با نگاه به سامانه‌های روز دنیا و با تکیه بر دانش و تجربیات متخصصان ایرانی و با بهره‌گیری از فن‌آوری‌سامانه‌های بومی صیاد2 و 3و 4 انجام شده است.

باور۳۷۳ (اس ۳۰۰ ایرانی) یک سامانه موشکی سطح‌به‌هوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌هاست که توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و با همکاری قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ساخته شده مدل‌های مختلف این موشک در نام‌گذاری ناتو با نام‌های سام ۱۰، سام ۱۲ و سام ۲۰و اس‌آ-۲۱ (SA-21) شناخته می‌شوند.

این سامانه یک سیستم پدافند هوایی دور برد ایرانی است که در مرداد ۹۸ با حضور حسن روحانی رونمایی شد. نام این سامانه بومی “باور ۳۷۳” است که ۳۷۳ از القاب رسول‌الله(ص) در حروف ابجد بوده و “باور” نیز یعنی ما باور داریم که این کار انجام می‌شود. باور ۳۷۳ اولین سامانه دفاع موشکی برد بلند تولید داخل ایران محسوب می‌شود.

سامانه باور ۳۷۳ از هر لحاظ پیشرفته‌تر از سامانه‌های همچون اس ۳۰۰ بوده اما نکته قابل توجهی که این سامانه را از بقیه متمایز می‌کند توانایی حمل و شلیک انواع موشک‌ها در بردهای مختلف است به گونه‌ای که اگر اس ۳۰۰ در برخی موضوعات خلأ داشت، در طرح بومی این سامانه، این خلأها برطرف شده و طراحی مفهومی بسیار خوبی روی آن انجام گرفته و در همین راستا وزارت دفاع در خصوص موشک‌های آن نیز پیش‌بینی کرده که این سامانه با دو یا سه نوع موشک در لایه‌های مختلف بتواند وارد عمل شود که با نگاهی به ویژگی‌های باور ۳۷۳ ، دقیقاً مشخص می‌شود که در طراحی این سلاح دفاعی، ویژگی‌های برتر سامانه‌های مشابه ساخته شده در دنیا مورد مطالعه دقیق قرار گرفته و در نتیجه سامانه‌ای با امکانات متنوع از نظر مأموریتی پدید آمده که به‌طور خاص در مقایسه با سامانه اس ۳۰۰ مورد سفارش ایران، باور ۳۷۳توانایی درگیری با اهداف متنوعی را دارد که این به دلیل ماهیت متفاوت تهدیدات پیش روی ایران در قیاس با روسیه است.

سامانه‌ موشکی باور 373 قابلیت مقابله با اهداف هواپیماهای شکاری و پنهان‌کار، هواپیماهای راهبردی و بمب‌افکن‌ها، هواپیماهای بدون سرنشین، موشک‌های کروز، موشک ضدرادار و موشک‌های بالستیک، هواپیماهای جنگ الکترونیک خاص و هواپیما‌های شناسایی، انواع هلی‌کوپترها و موارد مشابه را داراست.

قبل از این نیز امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا (ص) در شهریور سال ۹۳ از اولین شلیک موفقیت‌آمیز موشک از سامانه پدافندی باور ۳۷۳ خبر داده و اعلام کرده بود: در طراحی و تولید این سامانه از هیچ کشوری کمک نگرفته‌ایم و قرار است این سامانه جایگزین سامانه دفاع موشکی اس ۳۰۰ روسی شود.برآورد می‌شود این سامانه یکی از چهارسامانه برتر دفاع پدافندی جهان است.

به رغم این واقعیت که سامانه‌های موشکی ایرانی «باور-373» نمونه مشابه موشک‌های اس-300 روسی نامیده می‌شود، بر اساس اطلاعات غیرموثق، برد موثر نابودی اهداف این سیستم پدافند هوایی و دفاع ضدموشکی حدود 300 الی 320 کیلومتر است. ضمن اینکه این سامانه می‌تواند اهداف «رادارگریز» در مسافت حدود 150 تا 170 کیلومتر را نیز شناسایی کند.

امیر سرتیپ شهرام: این سامانه در مقایسه با سامانه اس 300 از برد ردگیری، کشف و برد درگیری و قدرت جنگندگی و کشندگی بیشتری برخوردار است. معاون وزیر دفاع گفت: این سامانه ابرسامانه است و زیرسامانه هایی را همراه خود دارد و متحرک است. یک رادار جستجو دارد که بیش از 320 کیلومتر برد دارد و یک رادار ردگیر با بیش از 250 کیلومتر برد دارد و با دقت بسیار بالا، هدف را دنبال می کند. امیر سرتیپ شهرام افزود:​ این سامانه بیش از 10 هزار المان (چشم مرکب) دارد که هر کدام یک رادار محسوب می شود. وی با بیان اینکه این سامانه در مقابله با موشک های بالستیک کاربرد دارد، اضافه کرد: سامانه موشکی باور 373 از سامانه «پاتریوت» آمریکا بسیار برتر است.

این سامانه که از جمله سامانه‌های کلاس «برد و ارتفاع بلند» محسوب می‌شود، با بهره‌گیری از فناوری‌های بکار رفته در سامانه های پدافندی تلاش و ۱۵ خرداد که موشک‌های صیاد۲ و ۳ را شلیک می‌کنند طراحی و ساخته شده است.

موشک مورد استفاده در سامانه «باور۳۷۳» از نوع صیاد-۴ بوده که در حقیقت جدیدترین عضو از خانواده موشک‌های پدافندی صیاد است و با اصابت مستقیم یا انفجار سرجنگی و اصابت ترکش‌ها، قادر به انهدام اهداف در فاصله ۲۰۰ کیلومتری و در ارتفاع ۲۷ کیلومتری خواهد بود.

از سوی دیگر کنار هم قرار گرفتن پرتابگر ۴ فروندی گویای این موضوع است که سامانه باور۳۷۳ می‌تواند چند نوع موشک را در آن واحد برای شلیک به سمت طیف مختلفی از اهداف در اختیار داشته باشد، موضوعی که پیش‌تر نیز مسئولان و فرماندهان بر آن صحه گذاشته و از مجهز بودن این سامانه به ۲ یا ۳ نوع از موشک‌های پدافندی برای درگیری در لایه‌های مختلف خبر داده بودند.

بعنوان مثال این سامانه قادر خواهد بود برای مقابله با اهداف مختلف در برد ۷۵ کیلومتری از موشک صیاد ۲، در برد ۱۲۰ کیلومتری از موشک صیاد ۳ و در برد ۲۰۰ کیلومتری از موشک‌های صیاد ۴ استفاده کند.

چهارمین عضو از اعضای خانواده موشک‌های صیاد، “صیاد-4” نام دارد. این موشک نیز همانند موشک صیاد-3 برای اولین بار در نمایشگاه وزارت دفاع در شهریور ماه سال 93 مشاهده شد. این موشک برخلاف موشکهای صیاد-2 و صیاد-3، ارتباطی با سامانه تلاش نداشته و مربوط به سامانه پدافند هوایی باور-373 میباشد. تاکنون اطلاعاتی درباره این موشک منتشر نشده است. این موشک نسبت به موشک‌های صیاد-2 و صیاد-3 سایز بزرگتری داشته، از این رو پرتابگر اختصاصی با سایز بزرگتر و از نوع عمودپرتاب دارد. پرتابگر مربوط به سامانه پدافند هوایی باور-373 که به احتمال زیاد موشک صیاد-4 از این پرتابگر استفاده خواهد کرد. به نظر می‌آید که این پرتابگر گونه با سایز بزرگتر و عمودپرتاب شده پرتابگر صیاد-2و3 هست. همچنین با توجه به وجود منفذهایی در روی تیوب این پرتابگر که احتمالا بمنظور تنظیم شعله های خروجی از موشک هست، پرتاب از نوع گرم میباشد. پرتاب عمودی مزیتی مه دارد این هست که نیازی به جهت‌گیری پرتابگر در جهت هدف نبوده و سرعت عمل سامانه بالاتر می‌رود، این موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که اهدافی در جهت‌های مختلف بطور همزمان کشف و رهگیری شوند. با توجه به اینکه سامانه باور-373 تاکنون تست رسانه‌ای نداشته، در نتیجه اطلاعاتی از مشخصات موشک صیاد-4 در دست نیست.

دستیابی به فناوری‌های نوین و به روز دفاعی از دیگر ثمرات ساخت سامانه پدافندی باور۳۷۳ است، موشک صیاد۴ که در این سامانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، مجهز به سیستم کنترل بردار رانش (TVC) برای چرخش موشک پس از شلیک به سمت هدف است که آن را قادر خواهد ساخت نسبت به محیط جغرافیایی اطراف، پوششی ۳۶۰ درجه داشته و همچنین در برابر اهداف با سرعت بالا مانند موشک های بالستیک و کروز، از قدرت مانور بیشتری برخوردار باشد.

شعلۀ بلند ناشی از احتراق سوخت موشک طبق قانون عمل و عکسالعمل، نیرویی به موشک وارد میکند که پیشرانه نام دارد. پیشرانی موشک خود فصل بزرگی از مبحث موشک است. مباحثی مانند نوع سوخت، نوع موتور، شکل شیپوره ،خروجی و ……. که در هر کدام تحقیقات زیادي شده است. سیستم هاي هدایت و کنترل موشک اگرگازهاي خروجی از موشک را به طریقی منحرف کنیم که نیروي نسبت به محور طولی موشک کج δ به انداز ، T عکسالعمل وارد شده به موشک وارد خواهد شد که میتوان از Tsin δ شودآنگاه نیروي جانبی آن براي منحرف کردن موشک به سمت دلخواه سود برد.طبیعی است که وقتی ائرو(هوا) یا دینامیک(حرکت) نداشته باشیم یا حضورشان ضعیف باشد مجبوریم روشهاي ائرودینامیک راکنار بگذاریم. مثلاً در طبقات بالایی جو که هوا رقیق میشود استفاده از بالک جواب خوبی نمیدهد یا مثلاً در موشکهاي هوا به هوا که از هواپیما شلیک میشوند،

موشک پس از شلیک هنوز سرعت لازم براي استفاده از نیروي ائردینامیک را نگرفته است و استفاده از بالک کارآیی ندارد. در چنین مواردي باید از روشی غیر استفاده کرد براي مثال درموشکهاي TVC از ائرودینامیک مثلاً بالستیک در مرحلۀ پرتاب، موشک باپیشرانۀ بزرگی به صورت عمودي روبه بالا میرود خواه ناخواه نیروي پیشران ،انحرافی از مرکز جرم خواهد داشت که باعث انحراف موشک از مسیر مورد نظر میشود. براي جبران این خطا استفاده از ائرودینامیک مقرون به صرفه نیست. زیرا نیروي پیشران بسیار بزرگ بوده و مقابله ائرودینامیک با آن تلفات زیادي دارد لذا استفاده از استفاده TVC خود نیروي پیشران خیلی بهتر است . درچنین مواردي از TVC میکنند همچنین در مواردي که سرعت مانور بالامورد نیاز باشد راه حل خوبی است . مثلاً درموشکهاي هوا به هوا که براي غلبه بر مانور استفاده میشود ، یا در TVC هواپیما باید داراي سرعت مانور بالا باشد از موشکهایی که از کشتی پرتاب میشوند براي حذف نقاط کور( ناشی از سیستم هاي هدایت و کنترل موشک 69 شماره دوم بھار ١٣٨۴ تجهیزات موجود در عرشه) بهتر است که موشک را به صورت عمودي پرتاب کنیم ولی میخواهیم هرچه سریعتر موشکها را در مسیر افقی راه حل مناسبی است.

دستیابی به این تکنولوژی در خلال ساخت سامانه «باور۳۷۳» دستاوردی دیگر برای نیروهای مسلح است و در دیگر محصولات دفاعی نیز این فناوری قابل بهره‌برداری خواهد بود. نحوه عملکرد سیستم کنترل بردار رانش در موشک دومین فناوری که در خلال ساخت این سامانه توسط صنایع دفاعی کشور احصاء شده است، فناوری پرتابگر عمودی موشک (VLS) است و لانچر این سامانه مجهز به چهار فروند پرتابگر عمودی (VLS) از نوع شلیک گرم است که از این حیث، فصلی جدید در دست‌یابی جمهوری اسلامی ایران به فناوری‌های جدید دفاعی آغاز شده است. نحوه عملکرد سیستم VLS اینگونه است که ابتدا موشک با استفاده از نیروی پیشران خود (شلیک گرم) درون سلول روشن می‌شود و با استفاده از نیروی گازهای خروجی حاصل از عملکرد موتور به بیرون پرتاب شده و به سمت هدف ادامه مسیر می‌دهد.

در سامانه سلاح باور۳۷۳، دو رادار جستجوگر و رهگیر وجود دارد که حداکثر برد رادار جستجو و کشف بر اساس اطلاعات اعلام شده ۳۲۰ کیلومتر و حداکثر برد رادار رهگیری ۲۶۰ کیلومتر خواهد بود. رادار جستجو و کشف سامانه باور۳۷۳ قادر است ۳۰۰ هدف را به طور همزمان شناسایی کند؛ از سویی رادار رهگیر این سامانه نیز قادر به رهگیری ۶۰ هدف به طور همزمان است.

از جمله ویژگی‌های بارز رادار رهگیر باور۳۷۳، قابلیت کشف اهداف پنهان‌کار با سطح مقطع راداری بسیار کم است که با این قابلیت، عملا هدف پنهان‌کاری برای این سامانه وجود نخواهد داشت. ویژگی بارز و مهم دیگر رادارهای سامانه باور۳۷۳، مقاومت در برابر جنگ الکترونیک و حتی بمب‌های الکترومغناطیسی است که کارآیی آن را در مقابل حملات ECM و EMP حفظ می‌کند. از دیگر قابلیت‌های رادار این سامانه، کشف موشک‌های ضد تشعشع و راداری است که برای سرکوب پدافند هوایی استفاده می‌شوند.

حامل های مجموعه سامانه باور-۳۷۳ شامل حامل رادارها و حامل پرتابگر نیز، از جمله خودروهای تاکتیکی تولید شده در داخل کشور است. خودروی حامل موشک‌های این سامانه از نوع ذوالجناح است که پیشتر توسط گروه تحقیقات خودرویی سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش طراحی و ساخته شده بود. ذوالجناح خودرویی تاکتیکی و ۵ محوره است که محورهای اول، دوم و پنجم آن فرمان پذیر هستند. این خودرو که طراحی آن مطابق با کلیه شرایط سرزمینی و اقلیمی ایران انجام شده، چند منظوره است و قابلیت عبور از رودخانه تا عمق۱.۵ متر، حداکثر ظرفیت بار ۳۰ تن، حمل محموله با طول ۱۰.۵ متر، حداکثر شیب روی ۳۵%، حداکثر شیب روی طولی ۲۰%، وزن خالص ۲۱ تن را دارد.

ذوالجناح ساخته دست مهندسین صنایع نظامی کشورمان است. این خودروی بومی بسیار مهم و با اهمیت بوده و از آن برای حمل‌ونقل سیستم‌های موشکی‌ دفاعی؛ همچون S-300 استفاده می‌شود. اما S-300 پایان کار ذوالجناح نیست و ظاهرا یک سامانه بومی و مشابه با S-300 به نام باور 373 با استفاده از ذوالجناح حمل‌و‌نقل خواهد شد. البته باید توجه داشت که برای حمل‌و‌نقل سیستم‌های دفاع هوایی؛ چنین خودروی عظیم و بزرگی مورد نیاز نیست و باید کارکردهای دیگری را هم برای ذوالجناح در نظر گرفت! نمونه اولیه این خودروی فوق سنگین در سال 2012 رونمایی شده و دو سال بعد نسخه نهایی و بروزتر آن معرفی شد. ذوالجناح ایرانی شبیه به Wanshan WS2500 چینی‌ها بوده و شاید نسخه بروز شده MZKT بلاروس باشد. بنابراین می‌توان این احتمال را داد که ذوالجناح ایرانی براساس پلتفرم MZKT بلاروس ساخته شده باشد. ذوالجناح ارتفاع بیشتری نسبت به نمونه‌های شرقی خود داشته و به همین دلیل مورد توجه کارشناسان نظامی جهان قرار گرفته است! ذوالجناح برای حرکت برروی سطح جاده طراحی نشده و باید این خودروی عظیم را در مناطق بیابانی و… حرکت داد. نقش آفرین اصلی در خودروی تاکتیکی و فوق سنگین ذوالجناح؛ شاسی 10 اینچی آن است که امکان حمل باری با وزن 30 تن را فراهم می‌کند. به همین دلیل ذوالجناح بیشتر برای حمل سیستم‌های دفاع موشکی مناسب است؛ اما با این وجود ذوالجناح توان حمل موشک‌های بالستیک، رادارها و… را دارد.

برترین ویژگی سامانه باور۳۷۳ را باید طراحی و ساخت تماماً ایرانی آن برشمرد، چراکه یکی از حساسیت‌های ویژه تجهیزات و سامانه‌های پدافندی، موضوع کدها و سیستم‌های نرم افزاری آنهاست که شاکله نرم افزاری آن در دست کشور سازنده است و در خصوص سامانه های پدافندی غیربومی همواره این موضوع که کدهای شبکه پدافندی یک کشور در دست بیگانگان باشد از نقاط ضعف محسوب می‌شود. از آنجایی که تمام اجزاء نرم افزاری و سخت افزاری سامانه باور۳۷۳ به گفته معاون وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در داخل کشور طراحی شده و همچنین از پروتکل‌های امن بین رادارها، اهداف و موشک‌ها استفاده شده است، این مزیت برای شبکه پدافندی کشورمان فراهم است که یک سامانه پدافند موشکی با شبکه‌ای کاملا امن را در اختیار خواهد داشت. سهولت در آماده سازی و نگهداری، عمر انبارداری بالا و ضریب ایمنی اپراتوری، ضریب بالای برخورد، عملیات در شرایط حملات شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای، قیمت کمتر نسبت به نمونه های مشابه خارجی، حجم آتش زیاد و… از جمله دیگر ویژگی‌های سامانه پدافند موشکی «باور۳۷۳» است.

چرا سامانه باور ۳۷۳ اهمیت بسیاری برای ایران دارد؟