توجه: این مقاله با قلم و نام این بنده حقیر چند سال پیش در ماهنامه جنگ افزار  چاپ شده است 

سه جنگنده اف۴ فانتوم،میراژ اف۱ و میگ۲۳ فلاگر  هر سه اولین جنگنده های نسل سوم تمام عیار کشور خود بودند که هر سه آنها در بدو طراحی دارای شباهت های زیادی در زمینه ماموریت های محول شده به آنها بودند اگرچه روزگار هر یک را در نهایت به سمتی برد ولی این سه هواپیما در دهه ۱۹۷۰ اصلی ترین و پیشرفته ترین جنگنده های زمان خود بودند و بارها رو در روی هم و یا  در کنار هم جنگیدند.

تاریخچه اف۴ فانتوم۲ به اوائل دهه ۱۹۵۰ بر میگردد زمانی که نیروی دریایی امریکا خواهان یک شکاری رهگیر مافوق صوت بود که بتواند در شعاع بیش از ۲۰۰ کیلومتری از ناو هواپیما بر به گشت زنی بپردازد . در ان زمان کمپانی مکدانل با طراحی هواپیمای اف۳اچ تا حدی به این نیاز پاسخ داد ولی در در سال ۱۹۵۳ مشخص شد که سرعت پیشرفت بمب افکن های شوروی و موشک های کروز ضد کشتی هوا پرتاب ان ها بسیار سریعتر از عملکرد اف۳اچ می باشد.از این رو در سال ۱۹۵۴ کمپانی داگلاس تلاش کرد در پاسخ به نیاز جدید نیروی دریایی برای یک شکاری رهگیر دو سرنشینه با توان عملیات در فاصله بیش از ۴۰۰ کیلومتر از ناو هواپیما بر و سرعت بیش از دو ماخ نسخه جدیدی از اف۳اچ را ارائه دهد که نتیجه این تلاش اف۳ اچ-جی بود.اف۳اچ جی که از نظر ظاهری بیشترین تفاوت را نسبت به دیگر مدل های اف۳ اچ داشت تا حدی سیرت جنگنده بعدی داگلاس یعنی اف۴ فانتوم۲ را داشت.در نهایت از سال ۱۹۵۵ داگلاس تلاش کرد با رها کردن طرح اف۳ اچ ، بر اساس اف۳اچ جی جنگنده جدید را طراحی کند.جنگنده جدید که اف۴ اچ ۱ جنگنده ای بود دو سرنشینه ،دو موتوره مجهز به موتورهای جنرال الکترونیک جی ۷۹ که نوک بال هایش به میزان ۳۰ درجه به طرف بالا و دم عمودی ان ۶۰ درجه به طرف پایین باشد.جنگنده جدید توان حمل موشک های  رادار نیم فعال جدید اسپارو را داشت که از الزامات نیروی دریایی در ساخت جنگده جدید بود.اولین نسخه عملیاتی اف۴ فانتوم۲ ،اف۴ ای فانتوم ۲ بود که تنها کمتر از ۵۰ فروند از انها ساخته شد و به سرعت جای خود را در خدمت به اف۴بی داد که از سال ۱۹۶۱ وارد خدمت نیروی دریایی امریکا شد.با اغاز جنگ ویتنام نیروی هوایی که از نداشتن یک شکاری رهگیر برای اسکورت جنگندهای اف۱۰۵ خود محروم بود به اکراه دست به خدمت گرفتن نسخه های از اف۴ با که اف۴سی زد.اف ۴ سی نیروی هوایی در واقع همان اف۴ بی نیروی دریایی بود که تغییرات کمی بر روی ان انجام شده بود تا با استانداردهای نیروی هوایی جور در بیاید . جنگ ویتنام بسیاری از قابلیت های فانتوم را نشان داد . برد رزمی زیاد،توان حمل بمب و مهمات زیاد،سیستم های الکترونیکی پیشرفته.از این رو نیروی هوایی خواهان مدل های پیشرفته تری از فانتوم شد.اگرچه فانتوم در اصل برای نقش دفاع هوایی ساخته شد ولی دارای نقش ثانویه حمله به زمین نیز شد.از این رو اف۴ فانتوم با شروع جنگ ویتنام به دلیل نیاز نیروی دریایی و هوایی به انجام عملیات های بمب باران هوایی و به خاطر توان حمل بمب به میزان قابل ملاحظه در برد زیاد در نقش جنگنده بمب افکن به کار رفت.حتی بعدها نیروی هوایی با ورود به خدمت نسخه های دی و ایی به خدمت سلاح های هدایت شونده نوین را در ان زمان مانند انواع بمب های لیزری و تلویزیونی را از فانتوم در ویتنام افکند و با شلیک موشک های ضد رادار شرایک از نسخه ویژه سرکوب پدافند هوایی ان باب جدید را در ساخت و به خدمت گیری هواپیماهای سرکوب پدافند برداشت.مدل های شناسایی فانتوم نیز ساخته شد که بسیار نیز خوشنام بودند . برخی از مدلهای هوایی و دریایی فانتوم دارای نسخه شناسایی بودند ولی دو نسخه ار اف ۴ بی متعلق به نیروی دریایی و ار اف ۴ سی متعلق به نیروی هوایی از همه مشهور تر بودند از جمله اینکه در ویتنام بسیار خوب درخشیدند.مدل های مختلف اف۴ فانتوم بدین شرح هستند.

برای آشنایی با اف۴ فانتوم اینجا را کلیک کنید

ولی میگ۲۳ فلانکر داستان دیگری داشت.روسها در اوائل دهه ۱۹۶۰ خواهان یک شکاری رهگیر نقطه ای بودن که بتوان از باند های کوتاه به عملیات بپردازد تا در زمان جنگ بتوان از روش جنگ پراکنده و ایجاد پایگاه های موقت با باندهای کوتاه برای عملیات استفاده کنند.البته برد کم،توان رادار کم و محموله هوا به هوای جنگنده نسل قبل میگ یعنی میگ۲۱ نیز در ساخت میگ۲۳ بی تاثیر نبود.روسها برای اولین بار در نسخه پی اف ام میگ۲۱ جنگنده ای را برای برخاست از باند کوتاه به خدمت گرفتند.این جنگنده مجهز به راکت  سوخت مایع کمکی در دو طرف بدنه بود که با افزایش سرعت جنگنده به برخاستن سریع کمک میکرد.این روش جواب داده بود در کمپانی میگ نیز نسخه اولیه میگ۲۳ در واقع نسخه بسهازی شده میگ۲۱ بود که دارای بال های دلتا و ورودی های هوایی در دو طرف بدنه  بود و این جنگنده جدید نیز می توانست از راکت کمکی بهره ببرد.ولی میگ در سال ۱۹۶۵ طی یک تغییر رویه کلی تصمیم گرفت تا برای رفع مشکل باند کوتاه از بال متغیر در جنگنده جدید خود استفاده کند.جنگنده ای جدید که اولین پرواز خود را در ۱۰ ژوئن سال ۱۹۶۷ انجام داد می توانست بال های متغیر خود بین زوایایه ۷۲ تا ۱۶ درجه تغییر دهد.البته بال های میگ۲۳ برخلاف جنگنده امریکایی اف۱۴ بال هایش زوایایه مختلفی بسته به نظر خلبان به خود میگرفت  تنها  بال هایش در سه زاویه ۱۶ ،۴۵ و ۷۲ قرار میگرفت.میگ۲۳ راسما در سال ۱۹۷۰ وارد خدمت شد اگرچه تا سال ۱۹۷۳ به طور گسترده به خدمت ارتش سرخ در نیامد که دلیل ان ضعف شدید نسخه های اولیه این جنگنده در سیستم های رادار و الکترونیک پرواز بود .میگ۲۳ به عنوان یک شکاری رهگیر نقطه ای وارد میدان شد.این جنگنده اولین جنگنده نسل سوم عملیاتی روس ها بود و می توانست موشک های هوا به هوای هدایت رادار نیم فعال را حمل کند.روس ها بلافاصله نسخه های حمله به زمین این جنگنده را نیز توسعه دادند که البته بیشتر در کشورهای دیگر به خدمت گرفته شد تا خود شوروی.میگ۲۳ هرگز نسخه شناسایی نداشت.

برای آشنایی با میگ۲۳ اینجا را کلیک کنید

میراژاف۱ داستانی متفاوت داشت.نیروی هوایی فرانسه در اوائل دهه ۱۹۶۰ در حالی دریافت جنگنده های جدید میراژ۳ بود به فکر جانشینی این جنگنده بود.میراژ ۳ طرح واقعا موفقی بود و در تیراژ بسیاری تولید شد و به خدمت ارتش های بسیاری در امد. میراژ۳ و نسخه تهاجمی ان میراژ۵ دارای عیبی در طراحی بودند که آن عیب وجود  بالهای دلتا بود.بالهای دلتا ویژگی های خود را داشت ولی محدودیت های ذاتی را برای انجام مانورهای تند  داشت.از این رو داسا برگه برای طراحی جنگنده جدید باید به دنبال بال های متعارف می رفت.نیروی هوایی فرانسه دارای نیازی برای یک جنگنده شکاری ارتفاع بالا و یک جنگنده تهاجمی ارتفاع پایین بود که می خواست هر دو نیاز را در یک جنگنده به خدمت بگیرد.اول داسا چند طراح را به نیروی هوایی پیشنهاد داد که شامل نسخه ویژه میراژ۵،نسخه عمود پرواز میراژ۳ و میراژ جی۸  که دارای بال های متغیر بود ولی هیچ کدام مطلوب واقع نشد ولی در نهایت یک طرح جدید به نام میراژ اف۲ به نیروی هوایی فرانسه پیشنهاد شد.میراژ اف۲ در واقع نسخه بال ثابت جنگنده میراژ جی۸ بود.میراژ اف۲ قرار بود از موتور پرات اندویتنی تی اف۳۰ ساخت امریکا که بر روی بمب افکن اف۱۱۱ نصب شده بود استفاده کند.در نهایت نیروی هوایی نسخه کوچکتر و سبک تر اف۲ با نام میراژاف۱ را به خدمت گرفت که اولین پرواز خود را در۲۵ دسامبر سال ۱۹۶۶ انجام داد و در سال ۱۹۷۳ وارد خدمت شد.میراژ اف۱ نیز مانند اف۴ فانتوم و میگ۲۳ دارای نسخه های مختلفی مانند نسخه های شکاری رهگیر ،تهاجمی ، اموزشی و شناسایی بود.اف۱ اولین جنگنده عملیاتی اروپا مجهز به رادار پالاس داپلر بود و اولین جنگنده چند منظوره ساخت اروپا بود که می توانست طیف وسیعی از ماموریت ها را از عملیات های  برتری هوایی گرفته تا تهاجمی و شناسایی را انجام دهد.

برای آشنایی با میراژ اف۱ اینجا را کلیک کنید

موتور توربو جت  جنرال الکتریک جی۷۹ که موتور استاندارد تمامی نسخه های تولیدی فانتوم در امریکا بود در دهه ۱۹۵۰ موتور بسیار خوشنامی بود.این موتور در واقع اولین موتوری بود که در امریکا برای عبور جنگنده های از سرعت بیش از دو ماخ طراحی شده بود.موتور جی۷۹ قبل از فانتوم بر روی جنگنده های چون اف۱۰۴،اف۱۱ تایگر ،بمب افکن های ای۵ وینجر و بی۵۸  و بعدها بر روی جنگنده اسرائیل کفیر نصب شد.این موتور با توربین سه مرحله ای و کمپروسر ۱۷ مرحله ای با تیغه های متغیر بود که تیغه ها ان از استیل ضد زنگ ساخته شده بود.چندین نمونه مختلف این موتور بر روی اف۴ فانتوم نصب شد که تقریبا دارای رانشی به یک میزان بودند برای نمونه نسخه پر کاربرد F4E  مجهز به دو دستگاه موتور جنرال الکتریک جی ۷۹  جی ایی ۱۷ ای با توان ۱۱۹۰۵ پوند بدون پس سوز و ۱۷۸۷۵ پوندبا پس سوز بود.این موتور دارای نسبت فشار کلی ۱۳:۵ و رانش به وزن ۴٫۶:۱ بود .میزان مصرف ویژه سوخت این موتور ۱٫۹۶۵ پوند در ساعت با پس سوز و ۰٫۸۵ پوند در ساعت بدون پس سوز موتور در حال رزمی بود. ورودی های هوا  متغیر فانتوم در دو سوی بدنه قرار داشت و دارای یک طرح ابتکاری برای تنظیم هوای ورودی به هوا در  سرعت های مختل بود که این طرح ابتکاری بعدها بر روی جنگنده مانند میگ۲۳ نیزاستفاده شد.فانتوم  با این موتور می تواند در ۱۳۷۰ متر از زمین برخاسته و ۱۱۲۰ متری در هنگام فرود متوقف شود.

میگ۲۳ جنگنده تک موتوره بود.میگ۲۳ بر خلاف اف۴ فانتوم که در تمام مدل ها از یک نوع موتور بهره می برد حداقل چهار مدل مختلف موتور استفاده کرد. مدل های اولیه تولید از موتور توربوجت ار۲۷ اف۳۰۰ بهره می برد.کمتر از ۱۵۰ فروند فلاگر با این موتور تولید شد ولی پر تعداد ترین موتور نصب شده بر روی میگ۲۳ موتور توربوجت توربین گازی  ار۲۹ بود که از نسخه SM به بعد بر روی فلاگر نصب شد.ار۲۹ ساخت کمپانی تومانسکی بود و نسل سوم موتورهای توربوجت شوروی محسوب میشد.این موتور حداقل یک دهه بعد از موتور جی۷۹ فانتوم طراحی شد.ار۲۹ دارای توربین دو مرحله ای  و ۱۱ مرحله کمپرسور بود که پنچ مرحله فشار پایین و شش مرحله فشار بالا بود.نسبت فشار کل  این موتور ۱۳٫۱ بود که دارای بهره بری کمتری نسبت به موتور فانتوم بود.مصرف ویژه سوخت این موتور  ۲٫۰۰۰ پوند بر ساعت با پس سوز و ۰٫۹۵۱ پوند بدون پس سوز بود. ولی این موتور دارای قدرتی برابر با ۱۸۴۰۰ پون دبدون پس سوز و ۲۵۵۰۰ پوندبا پس سوز بود.موتور ار۲۹ کوتاه تر بود از این رو باعث شد تا طراحان دوباره عقب میگ۲۳ را طراحی کنند.میگ ۲۳ فلانکردر مدل ML/MLA/MLD که در واقع پیشرفته ترین مدل های این جنگنده بودند از موتور ار۳۵ استفاده میکرد.این موتور دارای رانش ۱۸۸۵۰ پوندبدون پس سوز و۲۸۷۰۰ پوندبا پس سوز بود.این موتور قویترین موتور میگ۲۳ بود و اگر از مباحث فنی پیچیده درباره تفاوت های مهم بین موتور فانتوم با میگ۲۳ بگذریم ار ۲۹  متعلق به میگ۲۳ دارای مصرف سوخت بیشتری نسبت به جی۷۹ بودند .بازدهی ار۲۹ نسبت به جی۷۹ پایین تر بود ولی ار۳۵ بهبود زیادی پیدا کرده بود و نه تنها قدرت بیشتری داشت بلکه دارای مصرف سوخت کمتری نسبت به ار۲۹ بود.اگرچه اطلاعات کمی از ار۳۵ در دستراس است  ولی برتری مشخصی از نظر برتری  قابل تولید نسبت به موتور جی ۷۹ داشت.  .در مجموعه میگ۲۳ با رانش به وزن ۰٫۸۸ دارای رانش به وزن بیشتری نسبت  به فانتوم با رانش به وزن ۰٫۸۶ بود.در کل باید  فانتوم را ازنظر چالاکی در سطح پایین تری نسبت به میگ۲۳ و میراژ دانست.فانتوم بسیار سنگین تر از میگ ۲۳ بود و چالاکی کمتری داشت.فانتوم قرار بود با موشک اسپارو از فاصله بیش از ۱۰ کیلومتر به درگیری هوایی به پردازد و رزم هوایی تن به تن در دستور کار ان نبود.حتی در ویتنام نیز این جنگنده نشان داد اگرچه از تمام جنبه ها از میگ۲۱ برتر است ولی چالاکی کمتری از ان دارد.جنگنده های خانواده میگ به طور اختصاصی به عنوان یک شکاری رهگیر نقطه ای برای رزم هوایی تن به تن ساخته شده بودند و چالاکی زیاد در دستور کار طراحان قرار داشت. ولی میگ ۲۳ تنها در نسخه ام ال دی چالاکی بالای داشت. شاید چالاکتر از فانتوم بود ولی نه نسبت به بسیاری از جنگنده های دیگر. داستان از این قرار بود که میگ۲۳ به دلیل شکل طراحی دوم با کشیدگی زیاد  که تا پشت کابین می امد و همچنین  سکان  در زیر بده که برای  کنترل سمتی به کار می رفت  چالاکیش  را از دست داده بود. دم کشیده و و سکان زیر بدنه برای از دست نرفتن کنترل در  زاویه حمله بالا بسیار مهم بود . این مشکل نیز از انجای ناشی می شد  که میگ۲۳ نیز مانند فانتوم بر اساس  این تفکر ساخته شده بود که با شلیک موشک ار۲۳ کار را از  راه دور تمام کند ولی تاریخ نشان  داد همیشه برنامه بر اساس نقشه پیش نمی رفت. کمپانی میگ در نسخه اخر یعن مدل  ام ال دی با نصب سامانه رایانه ای برای کنترل زاویه حمله در دو طرف دماغه و اصلاح  شکل دم چالکی را افزایش داد ولی میگ۲۳ ام ال دی در دورانی امد که نسل چهارمی چون اف۱۶ و اف۱۵ در غرب وارد خدمت شده بودند

موتور اترا ۹ کا ۵۰  جنگنده میراز اف۱ بر اساس موتور اترا ۹ کا متعلق به میراژ۳ ساخته شد.این موتور ساخت انسکا می باشد که تمامی موتورهای جنگنده های ساخت فرانسه از جنگ جهانی دوم به بعد را طراحی کرده.این موتور نیز مانند موتور ار۲۹ میگ۲۳ اولین موتور نسل سوم فرانسه بود.موتور ۹ کا ۵۰ دارای رانش ۱۱۰۵۰ پوندبدون پس سوز و ۱۵۸۷۳ پوندبا پس سوز می باشد.این موتور دارای مصرف ویژه سوخت ۰٫۹۸۱ پوندبر ساعت در حال عادی نظامی و ۱٫۹۹۱ پوند در ساعت در حالت پس سوز نظامی می باشد.این  جنگنده  دارای  رانش  به وزن ۰٫۸۸ بود و سرعت اوجگیری هواپیما را به عدد ۲۴۳ متر بر ثانیه می رساند . این رقم برای فانتوم ۲۱۰ متر بر ثاینه و برای میگ۲۳ عدد ۲۴۰ متر بر ثانیه  بود.

از نظر فنی موتور جی۷۹ قابل ستایش است زیرا با وجود اینکه یک دهه قبل از موتورهای دیگر جنگنده های این مقاله ساخته شده کارایی برابر از  بسیار  از جنبه ها را با این دو موتور نسل سوم دارد از جمله اینکه مصرف سوخت بسیار بهینه ای داشت. جالب اینکه زمانی شوروی و فرانسه دست به تولید این موتورها توربوجت برای این دو جنگنده  نسل سوم زدند(دهه ۱۹۷۰) که امریکا  در حال ساخت موتور توربوفن برای نسل چهارم های خود مانند اف۱۴  اف۱۵ بود .ولی برترین موتور را موتور ار ۳۵ میگ ۲۳ ام ال دی باید دانست زیرا نتنها دارای قدرت بیشتری بود بلکه خود موتور دارای رانش به وزن بیشتر ازدو موتور دیگر است.

ولی از نظر چالاکی این میراژ  اف۱ بود که برترین جنگنده  بین این سه جنگنده است.این پرنده از نظر ویژگی پرواز برتر از از هر دو زیرا فرانسوی ها از اول ان را برای نبرد داگ فایت ساخته  و این ویژگی  در این  لحاظ  شد

CAMERA

از نظر الکترونیکی اف۴ فانتوم در زمان خود جنگنده فوق مدرنی محسوب میشد.این جنگنده مجهز به سیستم جنگ الکترونیک ، کاونده فروسرخ  و شناسایی دوست از دشمن بود که برای  اولین بار بود که یک جنگنده این تجهیزات را با خود حمل میکرد.تا پیش از این تنها هواپیما های  جنگ الکترونیک دارای چنین تجهیزاتی بودند.رادار مختلفی بر روی نسخه های مختلف اف۴ فانتوم ۲ نصب شد که همگی پالاس داپلر بودند  . اف۴ سی دارای رادار ای پی کیو ۱۰۰ بود که نسخه ارتفاع یافته ای پی کیو ۷۲ جنگنده اف۴ بی بود.جنگنده اف۴ دی که برای انجام عملیات های هوا به زمین در نظر گرفته شده بود(البته بهتر است بگویم دارای قابلیت های هوا به زمین بهتری نسبت به مدل های قبلی داشت) از رادار ای پی کیو ۱۰۹ بهره میبرد که توان درگیر بهتری با اهداف  هوایی در برد نزدیک داشت.این نسخه در مدل تولید دارای سیستم هشدار دهنده رادار نیز بود.در نسخه پر کاربرد F4E  رادار ای پی کیو ۱۲۰ ساخت وستینگهاوس نصب شد.این رادار بسیار فشرده تر نصب شد تا جنگنده بتواند در دماغه خود یک توپ ام ۶۱ را حمل کنداین رادار که از مدارهای حالت جامد طراحی شده بود سریعترین رادار فانتوم تا قبل از ورود به خدمت  F4J بود.بعدها در نسخه های اخر تولید نسخه F4E  یک دوربین الکترو اپتاتیکی بر روی اف۴ نصب شد که میشد ان را برای شناسایی چشمی اهداف از فاصله ۲۰ کیلومتری استفاده کرد.این دوربین بعدها در بهسازی های انجام شده می شد به کمک رادار بر روی هدف ثابت شود.تمامی رادارهای یاد شده تنها توان رهگیری یک هدف و اتش همزمان به یک هدف را داشتند و توان پایین نگری را نداشتند.توان کشف اهداف زمینی در این نمونه وجود نداشت و در بهتری حالت رادار ای پی کیو۱۲۰ دارای برد کشف ۵۰ تا ۷۰ کیلومتر و برد درگیری ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر بود اگر چه این  تمامی این مدل ها توان هدایت موشک هدایت رادار نیم فعال اسپارو را داشتند.ولی نسخه دریایی J که در هیچ کشوری جزء نیروی دریایی امریکا به کار نرفت دارای سیستم کنترول اتش AWG10 شامل رادار ای پی جی۵۹ بود در واقع اولین رادار پالس داپلر با توان پایین نگری نصب شده بر روی فانتوم بود.این رادار توان تعقیب همزمان چهار هدف را داشت و از توان پایین نگری و قفل بر روی اهداف پایین پرواز  را داشت و تا زمان ورود به خدمت ای وی جی۹ متعلق به اف۱۴ از نظر خروجی در ارتش امریکا بی نظیر بود.گفته شده برد کشف این رادار به ۱۵۰ کیلومتر نیز می رسید.

APQ-120 فانتوم

میگ۲۳ در نسخه های اولیه که هرگز به خدمت ارتش سرخ در نیامد مجهز به رادار و تجهیزات الکترونیکی میگ۲۱ بودند.البته این چیزی نبود که ارتش سرخ می خواست و این تنها یک راه حل موقتی برای ورود به خدمت رادار پالس داپلر جدید با توان هدایت موشک های هدایت راداری جدید بود.با ورود به خدمت میگ ۲۳ مدل ام در سال ۱۹۷۳ این مدل اولین مدلی بود که از رادار جدید سافپیر ۲۳ ال ملقب به های لارک بهره می برد .این رادار بر اساس یک رادار F4J  نیروی هوایی امریکا ساخته شد که در ویتنام ساقط شده بود.نسخه اولیه این رادار  دارای  برد کم و توان هدایت موشک های  جدید ار۲۳ را نداشت ولی به زودی این رادار به نسخه دی  و بعد به دی+++ ارتقاء پیدا کرد.این رادار پالاس داپلر با توان کشف و رهگیر اهداف در ارتفاع پایین دارای محدود نگاه به پایینی در حدود ۱۰۰۰ متر بود.برد این رادار در برابر اهداف بلند پرواز به ۴۵ کیلومتر می رسید.با این رادار میگ۲۳ می توانست موشک هدایت رادار نیم فعال ار۲۳ را شلیک و هدایت کنند که در کلاس اسپارو امریکایی بود.در مدل های پیشرفته ام ال و ام ال دی  میگ۲۳ ،رادار های لارک ۲ یا سافپیر۲۳ ام ال و ام ال ای نصب شد.این رادار دارای کامپیوتر دیجیتال بود(میراژ اف۱ نیز دارای سامانه کنترول اتش دیجیتال بود ولی فانتوم در تمام مدل های دارای سامانه انالوگ بود جز مدل های بهسازی شده در ارتش امریکا)و می توانست در حالت نگاه به پایین یک هدف را در فاصله ۲۵ کیلومتری کشف کند.های  لارک۲ دارای برد کشف ۶۵ تا۸۰ کیلومتر بود (به قولی ۱۰۰ کیلومتر)و می توانست بر روی یک هدف به ابعاد اف۱۶ از فاصله ۴۰ و جنگنده ای مانند اف۴ از فاصله۶۰ کیلومتری قفل کند و همزمان چند هدف را رهگیری کند اگرچه توان درگیری با یک هدف را داشت  .

رادار میگ۲۳

میراژاف۱ از اول به رادار سیرانو۴  مجهز بود.این رادار نسخه پالس داپلر سیرانو۲ متعلق به میراژ۳ بود.در نسخه های اولیه این رادار تنها توان هوا به هوا داشت.ولی نسخه سیرانو۴-۱ توان نگاه به پایین را نیز پیدا کرد و نسخه سیرانو۴ ام که بر روی میراژاف۱ سی -۲۰۰ نصب شد دارای توان کامل هوا به زمین نیز بود.این رادار دارای برد کشف ۱۰۰ کیلومتر بود و می توانست از فاصله ۵۰ تا۷۰ کیلومتری بر روی هدف قفل کند.این رادار تا ۱۰۰۰ متر و در برخی مدلها تا ۲۰۰۰ متر  پایین تر از خود را می دید و می توانست تا چهار هدف را کشف و با یک هدف درگیر شود.توان لازم برای کشف کشتی ها را بر روی اب  را داشت و می توانست از سطح زمین نقشه برداری کند و یا با تعقیب عوارض زمین به خلبان اجازه پرواز در ارتفاع پایین را بدهد.

سیرانا- میراژ اف۱

در مجموع در میان این سه جنگنده رادار سیرانو۴ ام میراژ اف۱ از هر دو جنگنده دیگر برتر بود و در جایگاه بعدی راداری نصب شده روی F-4J  و در نهایت  رادار میگ۲۳ .رادارهای نصب شده بر روی فانتوم توان پایین نگری نداشت و تنها در یک زمان اطلاعات یک هدف را در اختیار کاربر قرار میداد.توان کشف اهداف دریایی و یا زمین در این رادار وجود نداشت. رادار های لارک ۲ میگ۲۳ اگرچه در نقش هوا به هوا کارایی بالای داشت ولی توان هوا به زمین نداشت البته شاید دلیل این مسئله هم این بود که اصلا خود میگ۲۳ (حداقل در نسخه های شکاری)نقش هوا به زمین نداشت ولی رادار سیرانو ۴ یک رادار کامل بود که می شد ان را با رادار ای پی جی۶۶ جنگنده اف۱۶ ای مقایسه کرد اگر چه می توان این رادار را با رادار سری اخر میگ ۲۳ در رزم هوایی در یک رده دانست.سیرانو ۴به واسته توان نقشه برداری از زمین و تعقیب عوارض زمین به خلبان این امکان را میداد که از میراژ به عنوان یک جنگنده تهاجمی ارتفاع پایین در عملیات  شب بهره ببرد.اطلاعات این رادار توسط کامپیوتر بر روی HUD  دیده میشود.البته یادمان نرود که اگر رادار فانتوم از دو رادار دیگر پایین تر است یک دهه قبل تر نیز طراحی شده است بود از طرفی نسخه های پیشرفته فانتوم در نیروی دریایی (F4J)دارای راداری با توان بیشتر در رزم هوایی در قیاس با میگ۲۳ بودند ولی این مدل تنها در خدمت نیروی دریای امریکا قرار داشت و هرگز صادر نشد.

AWG-10- F-4J

در زمینه سیستم های الکترونیک پرواز میراژ اف۱ و میگ۲۳ از نسخه ام به بعد مجهز به سیستم اچ یو دی (نمایشگر سر بالایی)بودند.تمامی مدل های این دو جنگنده نیز دارای سامانه شناسایی دوست از دشمن بودند . ولی فانتوم دارای سامانه  اچ یو دی نبود و به جای ان مگسک الکترونیکی داشت.همچنین کابین میراژ اف۱ دارای یک نمایشگر تک رنگ تک کاره بود که هم میشد در ان تصاویر رادار را دید و هم تصاویر غلاف هدفگیری لیزری و یا موشک های هدایت تلویزیونی ،فانتوم نیز در داخل کابین جلو دارای یک نمایشگر تک رنگ دایره ای بود که کارای مشابه کابین اف۱ را داشت  (در کابین عقب نیز دارای نمایشگر مشابه کابین جلو را داشت)ولی میگ۲۳ در هیچ مدلی دارای نمایشگر نبود و اطلاعات رادار تماما بر روی اچ یو دی کابین دیده  میشد.هیچ کدام دارای کابین هوتاس نشدند اگرچه بعدها نسخه های بهسازی شده میراژ اف۱  در خدمت ارتش فرانسه به نمایشگر های چند کاره و کابین هوتاس مجهز شدند. اف۴ فانتوم دو کابینه بود.دلیل این عمر نیز این بود که نیروی دریایی اعتقاد داشت دو جفت چشم در رزم هوایی بهتر از یک جفت چشم هستند.از طرفی رادار پالاس داپلر اف۴ فانتوم نسل نخست  این چنین رادارهای بود و نیاز به یک کاربر جدا برای کار با ان وجود داشت در حالی که در زمان توسعه میگ۲۳ و میراژ اف۱ سیستمها کوچکتر و خودکارتر شده بودند.برای نمونه میگ۲۳ از جمله در نسخه  دفاع هوایی P که در خدمت نیروی دفاع هوایی شوروی بود می توانست  از زمان  برخواستن ، کشف و قفل روی هدف شلیک موشک را به صورت خودکار انجام دهد.سیستم شناسایی دوست از دشمن را نیز برای اولین بار فانتوم به صورت کامل در یک جنگنده در خود دید(البته در ارتش امریکا).همچنین میگ ۲۳ دارای جستجو گر فروسرخ در زیر کابین خلبان بود که به خلبان این امکان را میداد بدون روشن کردن رادار با کمک امواج فروسرخ به دنبال جنگنده های دشمن بگردد.سامانه هشدار راداری و سیستم جنگ الکترونیک نیز از مدل ام به بعد بر روی جنگنده میگ۲۳ نصب بود.البته نسخه های صادراتی میگ ۲۳ از جمله نمونه های ام اف و ام اس دارای برخی از این سیستم ها از جمله سیستم شناسایی دوست از دشمن و سیستم جنگ الکترونیک و پادکار ضد جنگ الکترونیک یا اصلا نبودند و یا دارای نسخه ضعیف شده انها بودند.همچنین تمامی مدل های میگ ۲۳ دارای یک خط ارتباط داده بودند که برای هدایت ان ها از رادار زمین به سوی هدف طراحی شده بود.میراژ اف۱ دارای کاونده فروسرخ مانند میگ۲۳ نبودند ولی برخی نسخه های فانتوم چنین سامانه ای داشت .ولی در عوض میراژ اف۱ و فانتوم قابلیتی برتر از میگ ۲۳ داشتن و ان نیز توان حمل چندین نمونه مختلف غلاف جنگ الکترونیک و یا پادکار ضد الکترونیک بود چیزی که میگ۲۳ از ان محروم بود.البته میگ۲۳ نیز غلاف جنگ الکترونیک حمل میکرد ولی این سیستم ها شهرت نسخه های غربی را نداشتند زیرا در ارتش شوروی این اعتقاد وجود داشت که ایجاد جنگ الکترونیک بر عهده هواپیما های طراحی شده برای این منظور مانند نسخه های جنگ الکترونیک توپلوف۱۶،میگ۲۵ ویا سوخوی۲۴ می باشد.فانتوم و میراژ طی درگیرهای مختلف از جمله جنگ ویتنام و جنگ ایران و عراق ثابت کردند می توانند به عنوان یک سکوی جنگ الکترونیک ایفای نقش کنند از جمله اینکه هر دو نه تنها توان حمل غلاف های جنگ الکترونیک مانند AN/ALQ-119  و ۱۸۴   را حمل کند (این سامانه ها نشان دادند که می توانند بر روی سامانه های موشک چون سام۲ ،۳ و۶ ایجاد اختلال و انها را فریب دهند) بلکه توان حمل موشک های ضد رادار را نیز داشتند تا به وظیفه سرکوب پدافند هوایی بپردازند .در حالی که میگ۲۳ حتی در نسخه های تهاجمی نیز موشک ضد رادار با خود حمل نمی کرد.میراژ اف۱ دارای پرتاب کننده پوشاله و شراره از اولین مدل بود ولی میگ۲۳ در مدلهای پی/ام ال/ام ال ای و ام ال دی دارای چنین سامانه ای بود.فانتوم نیز از نسخه E به بعد چنین سامانه ای داشت

به نظر میرسد میراز اف۱ کابینی پیشرفته تر داشت ولی فانتوم غلاف جنگ الکترونیک بهتری حمل میکرد  

میگ۲۳

میگ۲۳

میراژ اف۱

هر سه جنگنده دارای مدل های تهاجمی نیز هستند با وجود اینکه از اول به عنوان یک شکاری رهگیر ساخته شده اند . اف۴ فانتوم بر خلاف میگ۲۳ و میراژ اف۱ دارای نسخه مخصوص عملیات های هوا به زمین و تهاجمی نبود.اگرچه اف۴ دی که بعد از اف۴ سی وارد خدمت نیروی هوایی امریکا شد دارای امکانات بیشتری نسبت به مدل های دیگر برای انجام عملیات هوا به زمین بود.این نمونه اولین نسخه فانتوم بود که دارای گیرنده رادار بود که می توانست حداقل سمت رادار های دشمن را مشخص کند.این تجهیزات بر روی اف۴ ائی نیز نصب نشد اگرچه بر روی نسخه سرکوب پدافند فانتوم نصب شد.همچنین اف۴ دی  اولین جنگنده نیروی هوایی بود می توانست بمب های لیزری و اپتیکی  را حمل کند و از این رو بارها از این گونه سلاح ها در ویتنام بهره برد.

اف۴ فانتوم تمامی مهمات های هدایت شونده لیزری اپتیکی و ضد رادار نیروی هوایی امریکا را حمل میکرد

میراژ اف۱ دارای دو مدل حمله به زمین بود.این نسخه شاید به دلیل بازار فروش خوب میراژ۵ ساخته شد.فروش بالای میراژ ۵ به عنوان نسخه حمله به زمین میراژ۳ باعث شد تا داسا وسوسه شود تا نسخه حمله به زمین میراژ اف۱ را توسعه  دهد که البته اصلا در بازار های جهانی موفق نبود.اولین نسخه حمله به زمین میراژ اف۱ A بود که در دماغه دارای رادار حمله به زمین ایدا۲ بود.رادار ایدا ۲ در دماغه بسیار باریکی نصب شده بود و انتن ان ثابت بود وهیچ گونه تحرکی نداشت و  توان هوا به هوای کمی داشت.این مدل دارای مسافت یاب لیزری و کامپیوتر پرتاب بمب بود.این نسخه دارای سوخت بیشتر بود اگرچه تسلیحات هوا به زمینش با مدل های دیگر تفاوتی نداشت.این مدل که با  کد AZ و CZ و AD شناخته می شوند تنها به لیبی و افریقای جنوبی صادر شد .

میراز اف۱ توان حمل موشک ضد کشتی داشت توانی که دو جنگنده دیگر نداشتند

ولی در معنای کامل کلمه این میگ۲۳ بود که دارای مدل های کامل هوا به زمین به صورت تخصصی بود.نیاز به یک جنگنده بمب افکن در اواخر دهه ۱۹۶۰ در شوروی وجود داشت.کمپانی میگ بلافاصله با عملیاتی کردن نسخه های شکاری رهگیر فلانکر دست به طراحی نسخه ای ویژه تهاجمی میگ ۲۳ نیز زد.اولین مدل تهاجمی ،میگ۲۳ مدل بی بود.این مدل دارای همان پیکر بندی مدل اس بود و اولین پرواز خود را در سال ۱۹۷۰ انجام داد.میگ ۲۳ بی فاقد رادار بود و دارای دماغه ای اردک مانند شبیه جنگنده اروپای جگوارد بود.این هواپیما در عوض رادار مجهز به سیستم حمله به زمین  سکول ۲۳ که شامل یک کامپیوتر پرتاب بمب انالوگ، مسافت یاب لیزری در دماغه،و مکسک الکترونیکی پرتاب بمب بود.این مدل دارای شیشه مقاوم در برابرکالیبر ۲۳ میلیمتر و کابین زره پوش بود و مخازن سوخت ان دارای سامانه مقابله با اتش بودند.بزرگترین تغییر این مدل استفاده از موتور لیلکا ای ال ۲۱ بود.این موتور کم توان تر از موتور ار ۲۹ نسخه شکاری میگ ۲۳ بود ولی مصرف سوخت کمتری داشت و بر روی جنگنده های تهاجمی سوخوی۱۷ وسوخوی۲۴ نصب شد.مدل بی تنها یک سال در خط تولید باقی ماند و کمتر از ۳۰ فروند ان ساخت شده ولی این مدل راه را برای مدل بعدی تهاجمی میگ ۲۳ یعنی مدل BN باز کرد.میگ ۲۳ بی ان فلاگر اچ در واقع همان مدل بی بود ولی از همان موتور ار ۲۹ مدل های شکاری بهره می برد.این مدل می توانست تا ۳۰۰۰ کیلوگرم تسلیحات را با خود حمل کند.میگ۲۳ بی ان نسبت به دیگر مدل های میگ۲۳ دارای سامانه جنگ الکترونیک و پادرکار جنگ الکترونیک پیشرفته تری بود به طوری که بسیاری از مشتریان نسخه بی  ان را مسلح به موشک ضد راداری همچون کا ۵۸ کردند و به عنوان جنگنده جنگ الکترونیک و سرکوب کننده پدافند هوایی از ان بهره بردند(مانند نیروی هوایی هند).اگرچه از نظر وزنی میتوانست همان میزان تسلیحاتی را حمل کند که نسخه های شکاری میگ۲۳ حمل میکردند ولی دارای جایگاه های تسلیحاتی بیشتری بود.میگ۲۳ بی ان دارای ۸ جایگاه حملی تسلیحات بود(چهار جایگاه در زیر بدنه و دو جایگاه زیر هر بال) و میتوانست جایگاه پرتاب بمب چند تایی را حمل کند .این مدل بین سال های ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۵ تولید شد و مشتریان خارجی بسیار داشت ولی در خود شوروی به خدمت گرفته نشد.در عوض ارتش سرخ نسخه بهسازی شده این مدل با نام میگ ۲۳ بی ام که بعدها میگ ۲۷ خوانده شد را به خدمت گرفت.

میگ۲۳ هیچ سلاح هدایت شونده هوا به زمینی حمل نمی کرد

اگر میگ۲۳ در میان این سه جنگنده کامل ترین مدل حمله به زمین را داشت در عوض در یک مورد از دو جنگنده دیگر کاملا کمتر بود و ان نیز نداشتن مدل شناسایی بود.میگ ۲۳ بر خلاف میراژ اف۱ و اف۴ هیچ مدل شناسایی نداشت اگرچه چنین مدلی در حد پژوهش وجود داشت ولی هرگز به تولید نرسید.شاید دلیل این مسئله ، وجود جنگنده شناسایی بلند پرواز مثل میگ۲۵ و نسخه های شناسایی توپلوف۲۲ در خدمت ارتش سرخ بود.البته برخی از کشورها که از میگ۲۳ بی ان بهره میبردند این جنگنده را مجهز به غلاف های شناسایی  کردند که در زیر بدنه حمل میشد.این گونه غلاف ها که بریا جنگنده های چون سوخوی۱۷ توسعه یافته بود بارها بر روی میگ۲۳ بی ان نصب شد. میراژ اف ۱دارای مدل شناسایی ویژه ای با نام میراژ اف ۱ سی ار بود.این مدل در سال ۱۹۸۱ وارد خدمت شد و تنها مشتری ان نیز خود ارتش فرانسه بود.این مدل دارای تجهیزات شناسایی بسیار داخلی و خارجی بود.از جمله تجهیزات این مدل می توان به حسگر فروسرخ،دوربین های ساخت تامسون برای عکس برداری از پهلو و زیر هواپیما در دماغه،رادار سیرانو۴ ام ار با توان نقشه برداری از زمین.همچنین این مدل می توانست در غلاف زیر بدنه رادار روزنه ساختگی،تجهیزات عکس برداری شبانه و سیستم های جنگ الکترونیک و غلاف تعقیب عوارض زمین را با خود حمل کند.اگر چه کشورهای خارجی این نسخه را سفارش نداند ولی بسیاری از مدل های صادراتی میراژ اف ۱ مجهز به غلاف خارجی شناسایی بودند که نمونه بارز این مدل نسخه میراژ اف ۱ EQ  نیروی هوایی عراق بود.

ولی کامل ترین نسخه شناسایی را فانتوم اف۴  داشت .اولین مدل شناسایی فانتوم ،ار اف۴ بی بود که به خدمت نیروی دریایی در امد.این نسخه شبیه به اف ۴ بی نیروی دریایی بود و تنها ۴۶ فروند از ان ساخته شد.این مدل کمترین میزان تولید را بین دیگر نسخه های عملیاتی فانتوم را داشت که شاید دلیلش وجود جنگنده های شناسایی متعددی در خدمت مانند ار اف۸ سی و ارای ۵ سی بود ولی در عوض نیروی هوایی برای پر کردن خلاء هواپیمای ار اف۱۰۱ دست به خدمت گرفتن نسخه شناسایی اف۴ سی با نام ار اف۴ سی زد که با میزان تولید ۵۰۵ فروند پر تولید ترین نسخه شناسایی فانتوم بود.این نسخه در دماغه دارای سه دوربین بود.دو تا از دوربین ها از زیر و جلو و یکی از پهلو های هواپیما عکس برداری میکرد.همچنین این نسخه در دماغه مجهز به یک رادار پهلونگر برای نقشه برداری از زمین در هر شرایط جوی از نوع ای پی کیو۱۰۲ بود ،این رادار می توان هر هدفی را که دارای سرعت بیشی از ۹٫۵ کیلومتر در ساعت بود را تشخیص دهد و بر روی فیلم مشخص کند،از جمله دیگر تجهیزات این مدل می توان به سامانه عکس برداری فروسرخ،سامانه هشدار رادار و جمع کننده علائم رادار برای جاسوسی الکترونیکی،سامانه حاشیه نویسی فیلم برای دادن اطلاعات بهتر به افسران بررسی کننده فیلم ،این اطلاعات حاشیه فیلم شامل تاریخ وساعت،ارتفاع، سرعت باد و دمای هوا و… می باشد.بعدها مکدانل داگلاس نسخه شناسایی RF4E را نیز تولید کرد که در واقع نسخه شناسایی مدل پر تولید و پر فروش F4E بود.تنها ۱۴۳ فروند از ان ساخته شد که همگی صادر شدند و تقریبا  تمامی مشتریان نسخه رزمی فانتوم ، بقیر از مصر و انگلستان نسخه ار اف۴ ایی را دریافت کردند ولی ار اف۴ ایی اصلا قابلیت های ار اف۴ سی را نداشت از جمله اینکه مجهز به رادار پهلونگر نقشه بردار نبود.ار اف۴ سی پیشرفته ترین هواپیمای شناسایی تاکتیکی نیروی هوایی امریکا بود که در ویتنام خدمات زیادی انجام داد.هنگامی که در دهه ۱۹۸۰ ارتش امریکا می خواست این نسخه را از خدمت خارج کند بسیاری ها با اه و اندوه از این جنگنده جدا شدند.ار اف۴ سی را باید برترین هواپیمای شناسایی تاکتیکی جهان در دهه ۱۹۶۰ و۱۹۷۰ دانست که تنها برخی از نسخه های میگ۲۵ فاکس بوت روسی قابل قیاس با ان بودند از این رو می تواند فانتوم را در زمینه شناسایی برترین هواپیمای در بین این سه جنگنده است.همچنین فانتوم دارای نسخه ویژه سرکوب پدافند هوایی نیز بود.F4G ویلد ویزل(شکارچی راسو) تنها نسخه اف۴ بود که لقب فانتوم را نداشت که بر اساس اف۴ ایی فانتوم ساخته شده بود.نیاز به این هواپیما در ویتنام برای مقابله با سامانه های سام۲ ارتش ویتنام شمالی به وجود امد .ارتش امریکا قبل از فانتوم از اف۱۰۵ اف برای این کار بهره میبرد ولی از انجا که نیاز زیادی به این جنین هواپیمایی بود و خط تولید اف۱۰۵ نیز بسته شده بود ارتش امریکا تصمیم به تغییر نسخه های موجود فانتوم گرفت از این رو ۳۶ فروند اف۴ سی و ۱۱۶ فروند اف۴ ایی به این مدل ارتقاع پیدا کردند.این نسخه  به جای توپ ام۶۱(که در زیر دماغه اف ۴ ایی قرار داده اند)دارای یک سامانه AN/APR-38 که وظیفه کشف و تعیین موقعیت رادارهای دشمن را دارد.این مدل  نه تنها می تواند نوع رادار را مشخص کند بلکه حتی موقیعت دقیق ان را نیز مشخص میکرد و به جنگنده اجازه دهد تا با کمک موشک ضد رادار شرایک و هارم رادار را از کار بیندازد.میراژ اف۱ دارای مدل سرکوب کننده پدافند هوایی نبود اگرچه توان حمل موشک ضد رادار را داشت.میگ ۲۳ نیز در نسخه تهاجمی بی ان در برخی از کشورها برای حمل موشک های ضد رادار برای انجام این نقش بهسازی شد اگرچه هیچ کدام از مدلهای میراژ و میگ به صورت تخصصی برای انجام عملیات سرکوب پدافند هوایی مانند F4G ساخته نشدند.در کل تنوع مدلهای اف۴ فانتوم و میراژ اف۱ بیشتر از میگ۲۳ بود.

اگرچه میراز اف۱ نیز مدل شناسای داشت ولی بدون شک به خوبی فانتوم در این نقش نداشت. برخی نسخه های فانتوم مانند نسه سی حتی رادار برای نقشه برداری از زمین داشتند. میگ۲۳ نیز اصلا نسخه شناسایی نداشت

در کل از نظر ماموریتی میراژ اف۱ و فانتوم برتر بودند زیرا یک مشتری با خرید انها میتواند هر عملیاتی را انجام دهد زیرا هر دو یک جنگنده چند منظوره بودن  ولی میگ۲۳ یک رهگیر بود الا که کشوری نسخه تهاجمی ان را می خرید . میراژ اف۱ از  ان دو برتر بود زیرا توان ضد کشتی نیز داشت دو  جنگنده دیگر نداشتند ولی فانتوم  توان حمل سلاح بیشتری داشت و به نظر چند منظوره تر می رسید از جمله اینکه توان حمل تسلیحات متنوع هدایت شونده را داشت . در کل خریدار  میراژ اف۱ و فانتوم برای انجام  چندین ماموریت تعداد کمتری جنگنده نیاز داشتند تا مشتری میگ۲۳ زیرا میگ۲۳ نسخه تهاجمی و شکاریش با هم فرق داشت و نسخه شناسایی هم نداشت 

میگ ۲۳ در تمام مدل ها مجهز به توپ ثابت دو لول ۲۳  میلیمتری جی اس اچ -۲۳ال در زیر بدنه بود که ۲۰۰ فشنگ را حمل میکرد. این توپ می توانست ۳۰۰۰ تا ۳۶۰۰ گلوله در دقیقه اتش کند . جی اس اچ۲۳ال توپ بسیار خوشنامی بود و نه تنها بر روی جنگنده میگ۲۱ و ۲۳ نصب شد حتی به عنوان توپ دفاعی بر روی بمب افکن های توپلوف و بالگرد تهاجمی چون میل ۲۴ نیز نصب شد.این توپ با سرعت دهانه ۷۱۵ متر بر ثانیه دارای مرمی سنگین بود و نشان داد بر ضد اهداف زمین بسیار موثر می باشد.

میراژ اف ۱ نیز در تمام مدل ها از دو توپ ۳۰ میلیمتری دفا ۵۵۳ ساخت فرانسه با ۱۵۰ گلوله برای هر توپ  بهره میبرد.این توپ ۳۰ میلیمتری بر روی تمامی جنگنده های ساخت فرانسوی به غیر رافائل بعد از جنگ جهانی دوم نصب شود. این توپ با سرعت اتش ۱۳۰۰ گلوله بر دقیقه دارای سرعت دهانه ۸۱۵ متر بود و نشان داد بر ضد اهداف زمینی کارایی بالای دارد و تقریبا توپ ثابت اکثر جنگنده های تهاجمی و پشتبانی هوایی نزدیک ساخت اروپا بود.

ولی تنها یک مدل از فانتوم دارای توپ ثابت بود. یک تفکر در اواخر دهه ۱۹۵۰ در امریکا مبنی بر اینکه با ورود موشک های کوتاه برد فروسرخ مانند سایندوندر دیگر نیازی به توپ ها برای درگیری هوایی نزدیک نیست , این تفکر جدید باعث شد تا مدل های مختلف اف۴ فانتوم از داشتن یک توپ ثابت محرم بمانند(مدلهای اولیه میگ ۲۱ نیز قربانی چنین تفکری شدند).ولی با اغاز جنگ ویتنام اثبات شد که توپ ثابت یک سلاح همیشه حاضر در دست خلبانان می باشد که می توانند هم با ان به درگیری با هواگردهای دشمن رفته و هم در صورت نیاز(که در ویتنام بسیار پیش امد)با ان به اهداف زمینی نیز حمله کرد از این رو در نهایت تنها نسخه فانتوم که مجهز به توپ شد نسخه پر کاربرد اف۴ ایی بود که در دماغه مجهز به توپ ۲۰ میلیمتری شش لوله ام ۶۱ شد.ام ۶۱ یک توپ گاتیلینگ پیچیده بود که می توانست تا ۶۰۰۰ گلوله در دقیقه را شلیک کند.سرعت دهانه این توپ ۱۰۵۰ متر بر ثانیه بود و دارای سامانه تغذیه و سوزن الکترونیک بود.اگرچه این توپ از دو توپ دیگر بسیار پیچیده تر و پیشرفته تر  بود ولی به همان میزان نیز پر درد سرتر بود .این توپ نیاز به تعمیر و نگهداری بسیار داشت و حتی اگر یک گلوله از ان شلیک میشد باید هر از ۲۰ روز یکبار پیاده و سرویس میشد.از طرفی این توپ کارایی کمتری در درگیر هوا به زمین داشت و در کل قدرت کمتری نسبت به توپ ۲۳ و ۳۰ میلیمتری به دلیل کالیبر کوچکتر و طول پوکه کوتاه تر داشت.البته نمی توان این مسئله را نادیده گرفت که علیرقم  کارایی کمتر در درگیری هوا به زمین ولی این توپ به دلیل سرعت اتش بالا بهترین توپ در بین این سه توپ در درگیرهای هوا به هوا بود و از این رو بر روی تمامی جنگنده های امریکا نصب شد.در نهایت ارتش امریکا بر روی برخی از هواپیماهای تهاجمی خود مانند ای ۱۰ ، ای وی ۸ بی و اف۳۵ از توپ ۳۰ و ۲۵ میلیمتری بهره برد.البته نسخه های دیگر فانتوم نیز می توانستند در زیر بال و بدنه غلاف توپ ۲۰ میلیمتری حمل کند.

در زمینه حمل میزان تسلیحات فانتوم با میزان ۸۴۸۰ کیلوگرم،میراژ اف۱ با میزان ۶۳۰۰ کیلوگرم و میگ ۲۳ با میزان ۳۰۰۰ کیلوگرم رتبه های اول تا سوم را دارا هستند.موشک هوا به هوای کوتاه برد اصلی اف۴ فانتوم موشک AIM9 سایندوندر بود.موشک سایندوندر اولین بار در دهه ۱۹۵۰ وارد خدمت شد.این موشک به درخواست نیروی دریایی امریکا ساخته شد ولی امروزه اصلیترین موشک هوا به هوایی فروسرخ  ارتش امریکا است.سایندوندر راه درازی را به اندازه نیم قرن طی کرده که از موشکی با محدودی جستجوی ۱۰ درجه به جای برسد که بتواند با هدفی که ۱۸۰ درجه با سر موشک فاصله دارد یورش ببرد.اخرین سری سایندوندر که بر روی فانتوم نصب شد نسخه ال و ام بود.مدل ال اولین بار در سال ۱۹۷۸ وارد خدمت شد.نسخه ال اولین مدل سایندوندر بود که توان درگیری از همه جهات را داشت و در درگیرهای دهه ۱۹۸۰ خاورمیانه موفقیت ۸۰ درصد را از خود نشان داد.این نسخه کارایی بسیار بالایی در مقابل سامانه های فریب دهنده دارد.برد سایندوندر در نسخه ال به بیش از۱۵ کیلومتر می رسید و حتی توان قفل کرد از روبروی یک جنگنده را نیز داشت.

میراژ اف ۱ از موشک هوا به هوای فروسرخ  ماژیک ۱ و۲  بهره می برد. ماژیک۲که در اواخر دهه ۱۹۸۰ وارد خدمت شد و دارای برد ۱۵ کیلومتر می باشد.این موشک نیز مانند سایندوندر توان درگیری در تمام جهات را دارد و اگر چه  کارنامه درخشان سایندوندر را ندارد ولی ثابت کرد چیزی نیز از ان کم ندارد. میراژ اف۱ توان حمل سایندوندر را نیز دارد .

اف۴ با چهار اسپارو با چهار سایدواندر و یک غلاف توپ

ولی در میان این سه جنگنده میگ ۲۳ ضعیف ترین موشک هوا به هوایی فروسرخ کوتاه برد  را دارا می باشد.میگ ۲۳ در مدل های اولیه توان حمل موشک ار۱۳ اتول را داشت ولی اگر از ان موشک بگذریم اصلی ترین موشک هوا به هوایی فروسرخ میگ ۲۳ موشک ار ۶۰ (با نام ناتو ای ای ۸ افید)بود.ار ۶۰ در اوائل دهه ۱۹۷۰ وارد خدمت شد.هدف از طراحی ان ساخت موشک فروسرخ دفاعی برای هواپیماهای تهاجمی روسها مانند سوخوی۱۷ /۲۴ و ۲۵ بود ولی تبدیل به اصلی ترین موشک هوا به هوای فروسرخ میگ ۲۳ شد.ار ۶۰ فقط ۴۴ کیلوگرم وزن داشت یعنی نصف موشک ماژیک و سایندوندر, از این رو به آن موشک جیبی می گفتند . ار۶۰ بسیار چالاک و سریع بود ولی کلاهک ان تنها ۳ کیلوگرم مواد منفجره حمل میکرد(در مقابل ۹ و ۱۳ کیلوگرم برای سایندوندر و ماژیک) از این رو ثابت کرد گهگاه حتی هواپیماهای تجاری بدون دفاع را نیز نمی تواند سرنگون کند. ار ۶۰ در سابقه عملیاتی خود نشان دادکه می تواند در رزم هوا به هوا اهداف سریع و مانور پذیر را به راحتی تعقیب کند ولی هنگامی که به انها برخورد میکرد تاثیر کمی بر روی انها می گذاشت برای همین در نهایت تنها یک دهه بعد از ورود به خدمت این موشک در ارتش سرخ با موشک ار ۷۳ جایگزین شد.میگ۲۳ ام ال دی  می توانست موشک ار۷۳ را حمل کند ولی ار۶۰ تاپایان خدمت میگ۲۳ در ارتش روسیه همچنان جایگاه خود بر روی میگ۲۳ را حفظ کرد.

به جرعت باید در میان سه موشک ماژیک ،سایندوندر و ار۶۰ موشک سایندوندر را برترین موشک میدان دانست که البته برتری ان  اختلاف کمی با  ماژیک دو دارد. هر سه جنگنده می توانند تا چهار موشک فروسرخ را با خود حمل کنند.

میگ۲۳ با چهار ار ۶۰ و دو ار ۲۴

در میان موشک های های هوا به هوای هدایت رادار نیم فعال میان برد اف ۴ فانتوم می تواند تا چهار موشک aim7 اسپارو حمل کند.اسپارو اولین موشک هوا به هوای هدایت رادار نیم فعال ارتش امریکا بود که به طور گسترده ای در به خدمت گرفته شد.اسپارو با وزن ۲۳۰ و وزن کلاهک ۴۰ کیلوگرم دارای برد ۴۵ تا ۵۰ کیلومتر است.این موشک دارای هدایت رادار نیم فعال است و اولین میدان نبرد ان ویتنام بود.درباره کارایی اسپارو نمی شود به قاطعیت بحث کرد اسپارو نشان داد کارایی مناسبی در هدف قرار دادن جنگنده های سریع از پهلو و یا جنگنده های که در ارتفاع پایین در حال حرکت هستند را ندارد.در جریان جنگ ویتنام عملکرد اسپارو واقعا نا امید کننده بود از جمله نسخه E که بعدها طی بهسازی ها مختلف  چهار مدل جدید بر اساس  ان ساخته شد.در اواخر دهه ۱۹۷۰ نسخه F ساخته شد که دارای پیشرانه دو مرحله ای و بهبود در سیستم رادار برای مقابله با جنگ الکترونیک دشمن بود.انگلستان بر اساس نسخه اف موشک اسکای فلش را ساخت.ولی رایج ترین نسخه و اخرین مدل اسپارو نسخه M بود که در ۱۵ کیلومتر اخر مسیر به صورت رادار فعال عمل میکرد و دارای کلاهک بزرگتر بود.این مدل کارایی بالای داشت و ۴۰ درصد از پیروزی های جنگ خلیج فارس بر عهده این مدل بود.ولی در کل عمل کرد اسپارو بر ضد اهداف در ارتفاع پایین ،اهدافی که از روبروی جنگنده در راستای خط افقی در حال عبور است و همچنین در فاصله زیر ۵ کیلومتر در حالی که دو جنگنده به سرعت به هم نزدیک می شوند بسیار پایین بود و شاید همین مسئله باعث شد تا ارتش امریکا اسپارو را با امرام جایگزین کنند.

دو موشک سوپر ۵۳۰

میراژ اف۱ از موشک رادار نیم فعال سوپر ۵۳۰ بهره می برد.سوپر ۵۳۰ نسخه بهبود یافته ار ۵۳۰ بود که از اواخر دهه ۱۹۷۰ وارد خدمت شد.سوپر۵۳۰ با باله های سلیبی شکل با وزن کامل ۲۷۵ کیلوگرم و وزن کلاهک ۳۱ کیلوگرم دارای برد ۳۷ کیلومتر بود.این موشک با سرعت ۴٫۵ ماخ از جنگنده های میراژاف۱ و میراژ۲۰۰۰ پرتاب می شود.این موشک کارایی بسیار خوبی بر ضد اهداف در حال پرواز در ارتفاع پایین دارد(البته این موشک بعد  دلیل ضعف نسبی رادار سیرانو۴ در نگاه به پایین بر روی میراژ به هد بالای توان نرسید) ،از طرفی دارای سامانه هدایت دیجیتال و پردازنده ای می باشد که می تواند ان را بر ضد اهداف جدید برنامه ریزی کرد. سوپر ۵۳۰ بسیار برتر از اسپارو بود زیرا حتی می توانست در ارتفاع ۶۰ متری نیز دست به تعقیب هدف بزند  (این میزان برای اسپارو ۷۰۰ تا۸۰۰ متر است)و گفته شده حتی در فاصله زیر یک  کیلومتر در سرعت های بالا نیز  به خوبی عمل میکند.

 موشک رادار نیم فعال میگ۲۳ موشک ار۲۳(نام ناتو ای ای ۷ اپکس) بود که به طور اختصاصی برای میگ۲۳ طراحی شد.این موشک از سال ۱۹۷۴ وارد خدمت شد و شامل دو نسخه  یکی مدل R با هدایت رادار نیم فعال و دیگری مدل T با هدایت فروسرخ بود.نسخه هدایت رادار نیم فعال این موشک دارای وزن کامل ۲۲۲ کیلوگرم و وزن کلاهک ۲۵ کیلوگرم می باشد.ار۲۳ دارای برد ۳۵ کیلومتر در نسخه هدایت نیم فعال و ۱۵ کیلومتر در نسخه فروسرخ بود.در اواخر دهه ۱۹۷۰ شوروی نسخه بهسازی  شده ار۲۳ با نام ار۲۴ را وارد خدمت کرد و بر روی نسل دوم میگ۲۳ یا همان نسخه های ام ال و ام ال دی نصب کرد.ار۲۴ تا ۵۰ کیلومتر برد داشت و کارایی بسیار خوبی بر ضد اهداف بالاتر و یا پایین تر داشت.دارای کلاهک بزرگتر و موتور قویتر بود و کمترین برد درگیری ان به ۵۰۰ متر کاهش پیدا کرده بود.

اسپارو،سوپر ۵۳۰ و ار۲۳ و ار۲۴ هر سه سوابق عملیاتی بسیاری دارند.اسپارو از ویتنام تا چند جنگ در خاومیانه شرکت داشت ولی همواره کارایی ان در اگر و اما بود،موشک ار۲۳ طی چند جنگ چند پیروزی هوایی به دست اورد ولی ار۲۴ تنها در خدمت ارتش شوروی و برخی ارتش های اروپای  شرقی قرار داشت از این رو در یک جنگ واقعی شرکت نکرد. سوپر ۵۳۰ کارایی بسیار خوبی داشت و نشان داد یک نسل بعد از اسپارو است،بزرگترین نبرد سوپر ۵۳۰ جنگ ایران و عراق بود که حتی نشان داد می تواند جنگنده چون اف۱۴ را نیز سرنگون کند.سوپر ۵۳۰ در هر ارتفاعی عالی عمل میکرد و گفته شده در ارتفاع پایین که همواره اسپارو مشکلات بسیاری داشت کارایی خوب داشت و بر طبق ادعای فرانسوی ها ترکیب سوپر ۵۳۰ با میراژ اف۱ حتی می توانست برای جنگنده بلند پروازی چون میگ۲۵ نیز خطر افرین باشد. میکرد.ار۲۳ موشک خوبی بود ولی ار۲۴ عالیتر بود  به طوری که تمامی کارشناسان غربی معتقد بودند ار۲۴ از تمام موشک های هوا به هوایی دوران خود مانند اسپارو،اسکای فلش  برتر بود.ولی در کل باید سوپر ۵۳۰ را برتر از  دو موشک دیگر دید.از جمله اینکه این موشک اولین  هدایت رادار نیم فعال جهان با سیستم هدایت کاملا دیجیتال بود و می توانند حتی در صورت شکسته شدن قفل رادار جنگنده ،با پیدا شدن دوباره هدف توسط رادار دست به تعقیب دوباره هدف بزنند.همچنین کارایی این موشک در مقابل جنگ الکترونیک  همواره توسط خلبان امریکایی یعنی کاربران اسپارو در طی مانورهای پرچم قرمز بارها ستوده شد.

 در میان موشک های هوا به هوا باید اول سوپر ۵۳۰، دوم ار۲۴ و بعد اسپارو را قرار داد.

در مجموع اگر صحبت از رزم هوای باشد فانتوم اف۴ در پایین ترین رده گروه قرار میگیرد.امریکایی در دهه ۱۹۸۰ توانستند  به چند فروند میگ۲۳ ام ال و ام ال دی  دست یابند.انها طی ازمایشاتی که بر روی این جنگنده انجام دادند متوجه شدند که میگ۲۳ از تمام  جنبه ها از جمله برد خام رادار و موشک،کارایی کلی رادار،چالاکی و خوش دستی از اف۴ فانتوم نتنها برتری کامل دارد .این ازمایشات باعث شد تا ارتش امریکا به سرعت دست به کار به خدمت گیری سریع موشک امرام برای نصب بر روی جنگنده های اف۱۶ خود شود و برد کشف و قفل رادار ای پی جی۶۶ این جنگنده را افزایش دهد.ولی در عوض اگرچه طبق براورد فرانسویها طی گذارشی که در سال ۱۹۸۰ درباره قیاس میگ۲۳ و میراز اف۱ در نشریات این کشور درج شد برتری کامل به میراژ داده شده بود ولی امروزه مشخص است حداقل در رزم هوایی این جنگنده با هم برابر بوده زیرا مثلا برد کمتر رادار های لارک۲ نسبت به سورونا۴  (که در گزارش فرانسویها امده بود ولی انقدر هم این دو رادار اخلاف برد نداشتند) توسط برد بیشتر موشک ار۲۴ نسبت به سوپر۵۳۰ جبران شده.تنها چیزی که این میان تاثیر میگذاشت جنگ الکترونیک بود که فرانسوی ا بهتر بودند

هر سه جنگنده توان حمل تسلیحات غیر هدایت شونده هوا به زمین را داشتند البته هیچ کدام ظرفیت و تنوع تسلیحاتی اف۴ فانتوم را نداشتند.هر سه نیز توان حمل تسلیحات هدایت شونده را دارند که البته میگ۲۳ توان مقابله با دو جنگنده دیگر در این زمینه ندارد.اف۴ فانتوم طیف وسیعی از موشک های و بمب های هدایت اپتیکی  و لیزری ،و موشک های ضد رادار را حمل میکند اگرچه توان حمل موشک ضد کشتی را ندارد(البته در برخی از کشورها بهسازی های برای حمل و شلیک موشک ضد کشتی بر روی ان انجام شده).فانتوم تقریبا میتوانست تمام تسلیحات هدایت شونده نیروی هوایی و دریایی امریکا را حمل کند.همین توان تسلیحاتی بی نظیر باعث شد که فانتومی که به عنوان یک شکاری رهگیر برتری هوایی وارد میدان شد تبدیل به جنگنده بمب افکن برای نفوذ در عمق خاک دشمن شود.میراژ اف۱ نیز میتواند انوع تسلیحات هوا به زمین هدایت شونده از جمله موشک های ضد رادار و ضد کشتی و حتی کروز را حمل کند.میراژ توان حمل بمب های ضد باند دارنل و پخش کننده ریز مهمات را با خود حمل کند که این جنگنده را برای حمله به باندهای پرواز  بسیار ایدعال میکرد.هر دو جنگنده توان حمل غلاف هدفگیری لیزری را دارند  برای نمونه اف۴ فانتوم از غلاف هدفگیری لیزری ای وی کیو ۲۶ و میراژ اف۱ از غلاف هدفگیری اطلس بهره می برد.ولی میگ۲۳ در نسخه شکاری تنها تسلیحات غیر هدایت شونده را حمل میکرد و نسخه تهاجمی ان نیز مانند میراژ و یا فانتوم نمی توانست سلاح هدایت اپتیکی  و لیزری را حمل کند و توان حمل موشک ضد کشتی را نیز ندارد(البته منظور میگ۲۳ بی ان است نه میگ۲۷).تنها سلاح هدایت شونده هوا به زمین میگ۲۳ بی ان موشک هدایت رادیویی ای اس۷ (کی اچ ۲۳) بود که ان نیز عملا در دهه ۱۹۸۰ از رده خارج شده به حساب می امد.از طرفی میگ۲۳ بی ان نصف جنگنده ای همچون میراژ اف۱ تسلیحات حمل میکند.البته میگ۲۷ نسخه بهسازی شده میگ۲۳ بی ان می توانند تسلیحاتی هدایت شونده لیزری و تلویزیونی  را حمل  کند از این رو بود که نیروی هوایی شوروی این جنگنده را به جای میگ۲۳ بی ان به خدمت گرفت.

مشخصات در یک عملیاتی تهاجمی اول فانتوم و بعد میراز و در نهایت میگ۲۳ قرار دارد

در زمینه برد انتقالی(برد با بیشترین میزان سوخت خارجی و داخلی بدون تسلیحات)میراژ اف۱ با برد ۳۳۰۰ کیلومتر با ۴۲۸۰ لیتر سوخت داخلی و  سه مخزن سوخت خارجی شامل۵۶۰۰ لیتر سوخت (در مجموع ۹۸۸۰ لیتر سوخت)،میگ ۲۳ با برد انتقالی ۲۸۲۰ کیلومتر با ۴۲۵۰ لیتر سوخت داخلی و سه مخزن سوخت خارجی با ظرفیت هر یک ۸۰۰ لیتر(در مجموعه ۵۸۵۰ لیتر).اف۴ فانتوم با  برد کمی بیش از ۲۸۱۷ کیلومتر که می تواند ۷۵۴۹ لیتر سوخت داخلی و ۵۱۸۵ لیتر سوخت خارجی در سه مخزن را با خود حمل کند (۱۲۷۳۴ لیتر).البته در نظر گرفته شود که فانتوم دو موتوره بوده و تقریبا دارای همان برد انتقالی می باشد که میگ۲۳ تک موتوره دارد. برد رزمی میراژ اف۱ در حالی که مسلح به ۱۴ بمب ۲۵۰ کیلوگرمی می باشد در حالت (رفتن به طرف هدف در ارتفاع  بالا ،بمب باران هدف در ارتفاع پایین و برگشتن در ارتفاع بالا ) بدون  مخزن سوخت خارجی به همراه دو موشک هوا به هوای ماژیک در سر بال ها ۸۰۰ کیلومتر می باشد(۳٫۵ تن بمب و نیم تن موشک).اف۴ فانتوم با  ۱۲ بمب ۲۲۷ کیلوگرمی و چهار موشک سایندوندر(حدود ۳٫۵ تن) و دو مخزن سوخت خارجی ۱۴۲۰ لیتری دارای شعاع رزمی  ۸۴۰ کیلومتر می باشد.اف۴ با همین ارایش ولی بدون مخازن سوخت خارجی شعاع رزمیش به ۶۸۰ کیلومتر محدود میشود.شعاع رزمی  نسخه تهاجمی فلاگر یا همان میگ۲۳ بی ان  با شش بمب ۲۵۰ کیلوگرمی (۱۵۰۰ کیلوگرم)   دارای برد ۷۰۰ کیلومتر است. در این مقایسه میتوانید ببینید  که  اف۴ فانتوم میتواند ۱۲ بمب و چهار موشک هوا به هوا را با دو مخزن سوخت خارجی در یک ماموریت حمل کند(البته این این شرایط حتی میتوان تا چهار موشک اسپارو ویا غلاف جنگ الکترونیک را حمل کند)و دارای برد بیشتری از میراژ اف۱ باشد.دلیل این مسئله دارا  بودند جایگاه حمل تسلیحاتی بیشتر و چند تایی حمل تسلیحات بر روی فانتوم می باشد که به ان اجازه میدهد مخازن سوخت خارجی را به همراه میزان قابل توجه ای بمب حمل کند.میراژ اف۱ نمی تواند مخازن سوخت خارجی با خود حمل کند در حالی که به ۱۴ بمب مجهز است زیرا تمامی جایگاه های حمل تسلیحات میراژ را بمب ها فرا گرفته ولی فانتوم میتواند ۱۲ بمب را در سه جایگاه و دو مخزن سوخت خارجی را در دو جایگاه دیگر با خود حمل کند. البته نباید فراموش کرد اگر میراژ همین میزان سلاح را (که قبلا گفته شده)در حالت پروازی با پا با(رفت و برگشت در ارتفاع بالا و حمله در ارتفاع پایین ) دارای شعاع رزمی ۷۰۰ کیلومتر می باشد. اگرچه فانتوم سوخت بیشتری از میراژ حمل میکند ولی نباید فراموش کرد که فانتوم دو موتوره می باشد .میگ۲۳ بی ان دارای کمترین برد می باشدکه تقریبا با نصف محموله میراژ و فانتوم  دارای بردی مانند انها است.دلیل این مسئله ظرفیت کم سوخت قابل حمل توسط میگ ۲۳ می باشد.میگ ۲۳ نصف دو جنگنده دیگر سوخت حمل میکند و از طرفی نمی تواند مانند فانتوم مخازن سوخت زیادی را برای انجام بمب باران هوایی با خود حمل کند جز آنکه از تعداد تسلیحاتش بکاهد.این یک عیب اساسی برای میگ۲۳ بوده که همواره کاربران این جنگنده  از این مسئله گله و شکایت داشتند.حتی میگ۲۷ نیز این مشکل را در زمینه برد رزمی داشت شاید به همین دلیل نیروی هوای شوروی ترجیه میداد تا از سوخوی۱۷ به عنوان هواپیمای تهاجمی اصلی خود بهره ببرد.در زمینه عملیات رهگیری هوایی میراژ اف۱ مسلح به شش موشک هوا به هوا و یک مخزن سوخت خارجی در حالت پرواز در ارتفاع  بالا دارای شعاع رزمی ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر می باشد،فانتوم مسلح به چهار اسپارو و چهار سایندوندر و سه مخزن سوخت خارجی برابر با ۱۲۶۶ کیلومتر می باشد همچنین میگ۲۳ با شش موشک هوا به هوا شامل چهار ار۶۰ و دو ار۲۴ با یک مخزن سوخت خارجی  در حدود ۱۱۰۰ کیلومتر برد داشت .البته یک ایراد بزرگ نیز اینجا به میگ۲۳ وارد است وان نیز نداشتن توان سوخت گیری هوایی است.هیچکدام از نسخه های میگ۲۳ توان سوخت گیری هوایی نداشت در حالی که فانتوم و میراژ هر دو نه تنها توان سوختگیری هوایی را داشتند  حتی توان سوخت رسانی هوایی را به جنگنده های دیگر با نصب غلاف سوخت رسانی را نیز داشتند.البته برخی از کارابران میگ۲۳ بی ان از جمله عراق خود دست به نصب لوله سوخت گیری هوایی ثابت بر روی میگ های خود زدند  ولی هیچ کدام از نسخه های تولیدی چنین توانی نداشتند.برد کم،توان حمل محموله کم و نداشتن توان سوختگیری هوایی باعث شده در این بخش میگ۲۳ پایین تر از فانتوم و میراژ قرار بگیرد.در این مقایسات کوتاه دیدی که فانتوم و میراژ برتری چشمگیری  نسبت به میگ۲۳ دارند که البته فانتوم در بین این سه جنگنده به دلیل توان حمل تسلیحات متنوع و چیدمان عالی تسلیحاتی در یک ماموریت رزمی بالاتر  از میراژ قرار می گیرد  اگرچه ضعف راداری ان در عملیاتهای هوا به زمین از جمله توان کشف اهداف متحرک زمینی تا حدی این برتری را کم رنگ میکند.البته نباید از میگ۲۳ نیز خورده گرفت زیرا میگ۲۳ مانند محصولات دیگر میگ مانند میگ۲۹ و ۲۱ به عنوان شکاری رهگیر نقطه ای طراحی شد در حالی که فانتوم تا حد زیادی دارای نقش شکاری رهگیر برتری هوایی بود(البته نسخه  تهاجمی ان نیز کارایی در برابر دو جنگنده غربی نداشت).

فانتوم بین سال های ۱۹۵۸ تا ۱۹۸۱ در خط تولید باقی ماند و در مجموعه ۵۱۹۵ فروند از ان تولید شد.نسخه E  با میزان ۱۳۷۰ فروند بیشترین میزان تولید را بین دیگر نسخه های فانتوم داشت.از دیدگاه تاریخچه عملیاتی هر سه جنگنده جنگ های بسیار به خود دیدند.اف۴ فانتوم که تا امد به خود بجنبد به پست جنگ ویتنام خورد. جنگ ویتنام ازمون واقعا بزرگ و تکرارنشودنی برای فانتوم بود از جمله اینکه تمامی مدل های فانتوم در ان شرکت کردند.البته فانتوم به ویتنام مدیون است.اگر جنگ ویتنام و نیازهای مختلف ارتش امریکا در جنگ نبود مدل های بسیاری از فانتوم توسعه پیدا نمی کردند و اصلا نسخه های نیروی هوایی ان ساخته نمی شد زیرا نیروی هوایی امریکا به دلیل نیازهای بسیار در ویتنام به یک شکاری رهگیر اسکورت اف۴ را به خدمت گرفت.از طرفی کارایی بالای فانتوم در ویتنام باعث شهرت این جنگنده شد.درباره عملکرد فانتوم در ویتنام کتابها نوشته اند .در مجموعه طی جنگ ویتنام ۶۷۶ فانتوم بر اثر اتش دشمن از دست رفت که۴۰ فروند در رزم هوایی و مابقی پدافند هوایی دشمن ویا حوادث غیر رزمی.فانتوم توانست طی این جنگ ۱۰۷ میگ ویتنامی را سرنگون کند.اگرچه با در نظر گرفتن رقیبان فانتوم در ویتنام نظیر میگ۱۷/۱۹ و۲۱ این امار اصلا امار خوبی نیستند ولی یادمان  نرود که تمامی فانتوم های از دست رفته در ویتنام در رزم هوایی نزدیک هوایی از دست رفته اند.فانتوم بر عکس میراژ و میگ۲۳  اصلا جنگنده چابکی نبود.فانتوم یک شکاری رهگیر ویا یک جنگ بمب افکن سنگین دو موتوره بود و از اول نیز قرار نبود که در نبرد تن به تن درگیر شود.قرار بود با شلیک موشک اسپارو از فراتر از میدان دید خلبان درگیری را به پایان برساند ولی این تاکتیک که حتی در طراحی فانتوم نیز لحاظ شد به زودی عیب خود را اشکار کرد.خلبانان میگ ویتنام در ارتفاع پایین به سرعت به فانتوم نزدیک میشدند چون انها به تجربه اموخته بودند که اسپارو در ارتفاع کم کارایی بسیار پایینی دارد.وقتی کار به درگیری نزدیک هوایی می رسید میگ۱۷ با فانتوم برابر و میگ۲۱ از ان سرتر بود.جنگنده های خانواده میگ تک موتوره با رانش به وزن زیاد برای نبرد هوایی تن به تن ساخته شده بودند چیزی که در طراحی فانتوم در نظر گرفته نشد.بدین سان حداقل ۱۲ فانتوم تنها قربانی میگ۱۷ شودند.البته اموزش کم خلبانان امریکایی در ان زمان و برخی از تاکتیک های غلط دیکته شده از فرمانده ای نیز در این مسئله نقش داشت.فانتوم در ویتنام ثابت کرد به دلیل توان حمل تسلیحات زیاد می تواند  یک جنگنده بمب افکن فوق العاده خوب باشد.از این رو نیروی هوایی دست به توسعه نسخه های مختلفی از فانتوم را زد که توان حمل تسلیحات هوا به زمین هدایت شونده داشت.اگرچه نمونه های نیروی دریایی توان حمل هیچ گونه سلاح هدایت شونده هوا به زمین را نداشتند ولی در ویتنام به طور گسترده ای با بمب های سقوط ازاد دست به عملیات زدند.ازاین رو فانتوم  در نیروی هوایی نقش برجسته تری داشت ولی در نیروی دریایی از انجایی که به عنوان یک شکاری رهگیر به ان نگاه میشد با ورود اف۱۴ از خدمت خارج شد.فانتوم بعدها در سال ۱۹۷۳ و ۱۹۸۲ برای اسرائیل در خاورمیانه جنگید و البته در جنگ سال ۱۹۷۳ توانست تعداد زیادی از جنگنده های اعراب را سرنگون کند.ولی بزرگترین میدان رزم فانتوم بعد از ویتنام جنگ ایران و عراق بود.رژیم گذشته ایران که ۲۲۵ فروند اف۴ فانتوم از انواع دی،ایی و ار اف ۴ ایی دریافت کرده بود فانتوم را تبدیل به ستون فقرات نیروی هوایی ایران در جنگ کرده بود که نه تنها وظیفه انجام عملیات های بمباران در عمق خاک عراق را داشت ،بلکه پشتیبانی هوایی نزدیک،درگیر با واحد های نیروی  دریایی عراق و برتری هوایی را نیز بر عهده داشت.در نهایت فانتوم در جریان نبرد خلیج فارس نیز حضور داشت.در این جنگ تنها نسخه سرکوب پدافند هوایی فانتوم یعنی اف۴ جی برای نیروی هوایی امریکا خدمت کرد و چند سال بعد در سال ۱۹۹۶ برای همیشه از خدمت نیروی هوایی امریکا خارج شد.امروزه فانتوم در نیروی هوایی بسیاری از کشورها همچون کره جنوبی،امان،ژاپن،یونان،مصر،ایران،ترکیه در خدمت است که اکثر مشتریان این هواپیما با بروز رسانی کرده اند.این بهسازی ها  در حد تعویض رادار و سیستم کنترل اتش ان را ارتفاع دادند.انتظار می رود تا سال ۲۰۱۷ تمامی فانتوم های عملیاتی جهان از خدمت خارج شوند.

میگ۲۳ نیز در عملیات های زیادی حضور داشت.این هواپیما بین سال های ۱۹۶۷ تا ۱۹۸۵ در خط تولید بود و در مجموعه ۵۰۴۷ فروند ان ساخته شد.میگ۲۳ در خدمت ارتش سوریه در میانه دهه ۱۹۷۰ اولین نبرد خود را تجربه کرد.در این دهه سوریه درگیرهای هوایی پراکنده ای با اسرائیل داشت.ولی تا سال ۱۹۸۲ طی عملیات اسرائیل در جنوب لبنان میگ۲۳ نیروی هوایی سوریه به صورت همه جانبه جنگ به خود ندید.در این جنگ نیروی هوای سوریه گل کاشت و ۸۵ جنگنده خود را در رزم هوایی از دست داد که حداقل ۳۰ فروند ان میگ۲۳ بودند.البته میگ های سوری از نسخه حمله به زمین ویا نسخه های صادراتی ام اس بودند(اگرچه نسخه ام اف نیز در خدمت بود) .البته میگ۲۳ قبل از این در سال ۱۹۷۴ در بدو ورود به خدمت نیروی هوای سرویه یک فروند اف۴ فانتوم اسرائیل را بر فراز بلندی های جولان سرنگون کرد جالب اینکه خلبان پیروز میگ سوری در حین برگشت به پایگاه خود توسط موشک های  سام۶ خودی سرنگون شد(ارتش سوریه است دیگر).همچنین در سال ۱۹۸۱ نیز دو فروند ای۴ اسکای هاوک اسرائیل طعمه میگهای سوری شدند.با وجود این نبرد هوایی سال ۱۹۸۲ بر فراز لبنان که باعث از دست رفتن ۳۰ میگ۲۳ سوری از انواع ام اس،ام اف و بی ان بود باعث شد سوری ها در سالهای بعد نسخه های پیشرفته ام ال و ام ال دی را از شوروی دریافت کند که البته درسال ۱۹۸۷ دو فروند نسخه ام ال دی نیز قربانی جنگنده های اف۱۶ اسرائیلی شدند. همچنین میگ های ۲۳ نیروی هوایی شوروی در دهه ۱۹۷۰ میلادی در زمان حکومت پهلوی در ایران حداقل چند فروند بالگر کبرا و شینوک هوانیروز ارتش ایران را که اشتباها وارد خاک شوروی و افغانستان  شده بودند  را توسط موشک های ار۲۳ و ار۶۰ سرنگون کرده اند.نبرد بعدی جنگ ایران و عراق بود که از میگ۲۳ به عنوان پیشرفته ترین جنگنده میگ ارتش عراق در ان حضور داشتند.عراق به طور گسترده ای از نسخه تهاجمی میگ۲۳ بهره می برد اگر چه همواره از برد کم ان شکایت داشت.میگ۲۳ در این نبرد چند فروند یا به گفته برخی منابع غربی چند ده فروند  اف۵ واف۴ نیروی هوایی ایران را سرنگون کرد.اگرچه تعداد زیادی (۸۰ فروند به اتش فانتوم و تامکت)از انها قربانی شکاری رهگیر های  اف۱۴ تامکت شدند. همچنین دو فروند میگ۲۳ ام اس لیبی در دهه ۱۹۸۰ توسط جنگنده های اف۱۴ نیروی دریایی امریکا سرنگون شده اند.بعدها در نبرد انگولا یک فروند میگ۲۳ ام ال نیروی هوایی کوبا یک فروند میراژ اف۱ سی زد نیروی هوایی افریقای جنوبی را با شلیک یک فروند ار۲۳ ویا به گفته برخی منابه ار۶۰ سرنگون کرد.میگ۲۳ در جریان جنگ خلیج فارس هیچ عمل موثری انجام نداد و ۸ فروند از انها توسط اف۱۵ نیروی هوایی امریکا سرنگون شدند.البته عمل کرد میگ۲۳ در جریان جنگ خلیج فارس(و البته تمامی جنگنده های نیروی هوایی عراق)به دلیل ضعف شدید فرمانده ای ارتش عراق در جریان جنگ خلیج فارس بود که هفتمین نیروی هوایی جهان در ان زمان را ان چنان خار و ذلیل کرد که به نظر می امد اصلا نیروی هوایی وجود ندارد.همکنون میگ۲۳ در برخی از کشورها همچون سوریه،لیبی،کره شمالی و چند کشور دیگر جهان در حال خدمت هستند.روسیه اخرین میگ۲۳ خود را در سال ۱۹۹۷ از خدمت خارج کرد.

میراژ اف۱ بین سالهای ۱۹۶۶ تا ۱۹۸۳ در خط تولید بود که در مجموعه ۷۲۰ فروند از ان تولید شد.میراژ اف۱ بر خلاف میگ و فانتوم جنگهای زیادی به خود ندید اگرچه در جنگ بزرگی مانند ایران و عراق شرکت داشت.میراژ اف۱ در جریان این جنگ پیشرفته ترین جنگنده نیروی هوایی عراق بود.در این جنگ میراژ اف۱ از بدو ورود به خدمت برای استفاده بر ضد نفت کشتهای ایرانی به کار رفت.میراژ های اف۱ عراقی که مجهز به موشک ضد کشتی اگزوست بودند در نبرد بر ضد کشتی های نفتکش ایرانی بسیار خوب ظاهر شد و حتی یک فروند میراژ  عراقی به اشتباه ناوچه امریکای استریک  را مورد هدف قرار داد(به نقل برخی منابع یک  فالون ۵۰ مسلح به اگزوست بود. این تنها تلفات امریکا بر اثر اتش هوایی طی ۴۰ سال گذشته است که البته انهم اشتباه بوده و نه از طرف دشمن).همچنین به طور گسترده ای میراژ ها بر ضد اهدافی در عمق خاک کشور به کار رفت.میراژ که مجهز به موشک ضد رادار الارم شد و توانست ضربات بسیار مهلکی بر سامانه های هاک ایرانی وارد کند.همچنین میراژ تنها شانس عراقیها برای مقابله با اف۱۴ نیروی هوایی ایران بودند که البته  میراژ موفقیت های را نیز در این زمینه داشته است.میراژ همچنین  در خدمت نیروی هوایی اکوادور و افریقای جنوبی توانست طی درگیرهای مرزی حداقل ۳ تا چهار فروند سوخوی۲۲ نیروی هوایی پرو ویا نیرو هوایی کوبا را سرنگون کند.همچنین طی درگیریهای دهه ۱۹۸۰ در افریقا ،یک یا دو فروند میگ۲۱ توسط میراژ های افریقای جنوبی شکار شده اند.

اف۴ فانتوم در رزم هوایی کارنامه بسیار درخشان تری داشت

این جنگنده دست کم ۱۴۷ جنگنده در ویتنام ،۱۲۰ پیروزی هوایی در نبرد های اعراب و اسرائیل و حدود ۷۰ تا ۷۹ پیروزی در جنگ ایران و عراق  به دست اورد در حالی که کمتر از ۱۰۰ فانتوم در رزم هوایی از دست رفته

میراز اف۱ کارنامه بدتری دارد دست کم ۳۵ فروند ان در جنگ ایران و عراقی  قربانی تامکت و فانتوم شد اگرچه از قرار همین میزان هم تلفات از نیروی هوایی ایران  گرفته

  ولی  میگ۲۳ بدترین کارنامه را دارد البته نه بدترین کارنامه بین محصولات  شوروی زیرا میگ۲۹ از ان نیز بدتر بود. میگ۲۳ همیشه قربانی بوده . در جنگ سال ۱۹۸۲ سوریه و اسرائیل دست کم ۳۰ فروند  و در جنگ ایران و عراق ۸۰ فروند و حدود ده تا دوازده فروند در نبرد های دیگر در حالی که کمتر از ۴۰ جنگنده را سرنگون کرده ولی حتی نصف انها نیز قابل تائید نیست

اف۴ فانتوم را باید یکی از بیاد ماندنی ترین جنگنده های تاریخ هوانوردی دانست.صد درصد شهرتی که فانتوم دارد میراژ و میگ ندارند.فانتوم اولین جنگنده بمب افکن تمام عیار جهان بود و نشان داد یک جنگنده خوب میتوانند طیف وسیعی از عملیاتها را انجام دهد که برای انجامش چند جنگنده لازم است.فانتوم از ان دسته جنگنده های بود  که هر وظیفه ای بر گردنش گذاشته میشد را به زیبایی انجام میداد.انجا که به رزم هوایی رفت پیروزی های زیادی به دست اورد،انجای که برای بمب باران فرستاده شد استقامتش در برابر پدافند هوایی همگان را حیران کرد و در جایی که برای شناسایی رفت با دست پر برگشت و همه را شیفته خود کرد.هنگامی که نیروی هوایی و دریایی امریکا خواستند  که فانتوم را جایگزین کننده مجبور شدند اف۱۴،اف۱۵،اف۱۶ و اف۱۸ را به خدمت بگیرند تا تمامی نقشهای را که فانتوم به عنوان یک شکاری رهگیر گرفته تا یک جنگنده سرکوب پدافند هوایی بر عهده گرفته انجام دهند.اگرچه فانتوم در قیاس با میگ۲۳ و میراژ اف۱ کارنامه درخشانتری دارد ولی از جنبه های چون چالاکی،سیستمهای الکترونیک پروازی،موتور و رزم هوایی در جایگاه کمتری از ان میگ و میراژ قرار میگیرد  اگر چه اگر ملاک توان انجام عملیات های هوا به زمین باشد،به غیر از توان راداری محدود این جنگنده برای حملات زمینی ،از لحاظ برد،پایش رزمی و چیدمان جنگ افزاری برتری با فانتوم است.

میگ۲۳ فلاگر از ان دسته جنگنده هاست که نمی توان به درستی درباره اش قضاوت کرد.از نظر چالاکی تا قبل از امدن میگ۲۹ چالاکترین جنگنده ساخت میگ برای رزم هوای تن به تن بود(البته بسته به مدل دارد) ولی هیچ جنگنده ای هم مانند میگ۲۳ در جنگ بین جنگنده های خانواده میگ تلفات نداد.میگ۲۳ از جمله در نسخه شکاری ان اگرچه با جنگنده های چون اف۱۴ ویا اف۱۵ قابل قیاس نبود ولی نسخه شکاری ان به غیر از برد رزمی،در تمام زمینه ها از اف۴ فانتوم سر تر و با میراژ برابری میکرد.میگ۲۳ به دلیل داشتن بالهای متغیر  و وزن کمتر در تمامی ارتفاعات برتری خاصی نسبت به فانتوم داشت و با میراز در چالاکی برابر.ولی نسخه تهاجمی ان همواره به دلیل برد کمش مورد انتقاد بود و شاید برای همین بسیاری ها ترجیه دادند از سوخوی۱۷ ویا۲۲ بهره ببرند .میگ۲۳ جنگنده کارامدی بود ولی خلبانان کامدی نداشت،این جنگنده بهتر از فانتوم بود ولی چیزی را نداشت که فانتوم داشت  انهم خلبانان با انگیزه و مجرب.

میراژ اف۱ این جنگنده زیبا و خوش استیل فرانسوی از میگ و فانتوم سرتر بود و میتوان ان را برترین جنگنده های این مقاله دانست.این جنگنده را به خوبی  میتوان با نسل اول اف۱۶ و اف۱۸ در تمامی  سطوح مقایسه کرد.میراژ اف۱ مانند فانتوم یک جنگنده چند منظوره بود ولی دارای راداری با توان چند  منظوره  نیز بود چیزی که فانتوم  ومیگ۲۳ از ان بی بهره بودند ،میراژ اف۱ داری برد  بیشتری بود اگرچه مقاومت فانتوم را نداشت ولی چالاکتر و دارای سطح مقطی کوچکتری بود .از نظر سیستمهای الکترونیکی می شود گهگاه ان را یک جنگنده نسل چهارم دانست ولی فانتوم دارای خصایص یک جنگنده نسل سوم در زمینه سیستم های الکترونیک  بود .میراژ چالاکتر و رانش به وزن بیشتری داشت.سه  دلیل برتری میراژ بر فانتوم عبارت است از ،داشتند راداری کارامدتر (چه در حالت هوا به هوا وچه هوا به زمین)و چند منظوره که حداقل  یک نسل برتر از رادار فانتوم بود،دوم  چالاکی و مانورپزیر بیشتر،سوم تسلیحات هوا به هوای برتر از جمله موشک  سوپر ار۵۳۰ .از دلایل برتری میراژ بر میگ۲۳ نیز میتوان به برد رزمی بیشتر،توان حمل تسلیحات بیشتر ،رادار چند منظوره که برتر از رادار تک منظوره میگ۲۳ بود. میراژ اف۱  برترین جنگنده نسل سوم حتی برتر از جنگندهای چون ویگن(در هر دو مدل شکاری و تهاجمی) و جی۸ چینی میباشد. تنها دلیلی که باعث شد میراژ اف۱ فروش زیادی نداشته باشد حالا از اینکه از یک قدرت دست دوم بود بماند  این بود که میراژ اف۱ همزمان با اف۱۶ وارد خدمت شد از این رو فروش فانتوم را نکرد زیرا همراه نسل چهارم های امریکای ها  وارد خدمت شد. میگ۲۳ هم اینچنین بود با نسل چهارم های امریکایی وارد خدمت شد ولی از انجای که شوروی تا میانه دهه ۱۹۸۰ نسل چهارمی برای فروش نداشت میگ۲۳ فروش خوبی داشت .در قیاس میگ۲۳ و اف۴ فانتوم نیز باید گفت که فانتوم دارای برد بیشتر و توان حمل تسلیحات بیشتری  بود و برتری کاملی در زمینه توان حملات هوا به زمین از میگ۲۳ داشت ولی در سه جنبه پایین تر از میگ۲۳ بود ،اول چالاکی و مانورپذیری،دوم توان راداری زیرا رادار پالاس داپلر های لارک۲ چه از نظر برد کشف،برد قفل و چه از نظر جستجو و تعداد اهداف قابل رهگیری و چه پایین نگری (تمام زمینه های هوا به هوا)برتر از رادار F4E بود و در نهایت برتری موتور موتور ار۳۵ بر موتور جی۷۹ چه از لحاظ قدرت موتور و چه فناوری ساخت .